Revolutionaire wet pakt armoede aan in Spanje: basisinkomen tot 1.015 euro voor 2,3 miljoen mensen

“Dit is een gigantische stap in de strijd tegen de ongelijkheid in ons land”, verklaarde María Jesús Montero, minister van Belastingen en lid van de sociaal-democratische PSOE, na afloop van de ministerraad. “Duizenden Spaanse families konden niet langer wachten”, voegde minister Pablo Iglesias van de Podemos-partij eraan toe.

Tot nu toe bestond er in Spanje een wirwar aan bijstandsregelingen, met bedragen die van regio tot regio sterk verschilden. Een landelijke regeling was een van de pronkstukken in het regeerakkoord dat de socialistische PSOE en het activistische Podemos begin dit jaar sloten. De bedoeling was om het ‘minimaal leefinkomen’ in de loop van de komende jaren in te voeren, doordacht en weloverwogen.

Het liep anders. Spanje werd zwaar getroffen door de coronapandemie. De regering kondigde een strikte lockdown af, waardoor de economie abrupt tot stilstand kwam. Onmiddellijk werd de precaire situatie waarin veel Spanjaarden (en immigranten) leven pijnlijk zichtbaar: overal in het land ontstonden colas de hambre, hongerrijen, van mensen die de dagelijkse boodschappen niet meer konden betalen. De Spaanse regering besloot het basisinkomen zo snel mogelijk in te voeren. Ook de rechtse oppositie steunt het voorstel nu in grote lijnen, al vindt ze dat de nadruk meer zou moeten liggen op het zoeken naar werk.

Voor de nieuwe uitkering komen in totaal 2,3 miljoen mensen (850.000 huishoudens) in aanmerking. Het ministerie van Sociale Zekerheid onderscheidt veertien groepen: een alleenstaande heeft recht op minimaal 462 euro per maand, voor een huishouden met minstens vijf gezinsleden kan dat bedrag oplopen tot 1.015 euro. In totaal is met het leefinkomen een bedrag van 3 miljard euro gemoeid. Volgens de minister van Sociale Zekerheid, José Luis Escrivá, komt Spanje met die uitgavenpost in de buurt van het Europese gemiddelde.

Als iemand werkt, maar weinig verdient, vult de staat zijn loon aan tot op het niveau van het basisinkomen, of zelfs iets meer. De regering hoopt op die manier zwartwerken te ontmoedigen.

Tegelijkertijd lijkt uit de regeling een zeker vertrouwen in de oprechtheid van de Spanjaarden te spreken. Pablo Iglesias beloofde dat lange dwalingen door ‘bureaucratische labyrinten’ verleden tijd zijn. Het aanvragen van de uitkering kan gemakkelijk online. Wie zijn inkomen dit jaar is kwijtgeraakt, door corona, kan dat simpelweg doorgeven, en wordt achteraf gecontroleerd.

Het leefinkomen moet gezinnen in staat stellen waardig te leven en armoede te bestrijden, aldus Iglesias. “Daar hoort ook bij dat je af en toe met je kinderen naar de bioscoop kunt.” Tegelijkertijd is hij ervan overtuigd dat Spanje als geheel profiteert: dit geld komt volgens hem uiteindelijk ten goede aan de consumptie, waardoor de economie sneller herstelt.