Het Franse overheidsagentschap MIVILUDES dat instaat voor de aanpak van sektarisch extremisme heeft de voorbije weken een vijftiental meldingen gekregen over de opkomst van de QAnon-beweging. Het agentschap noemt de ontwikkeling “erg verontrustend”.

De complottheorie draait rond het krankzinnige idee dat Trump een held is die een geheime oorlog voert tegen een bende kannibalistische, satanistische pedofielen.

Het is onduidelijk hoeveel aanhangers QAnon precies telt in Europa, maar experts geloven dat ze het talrijkst zijn in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. Volgens Tristan Mendès France, expert samenzweringstheorieën aan de Universiteit van Parijs, gaat het maar liefst om “enkele honderdduizenden aanhangers” in Frankrijk.

Dat een samenzweringstheorie die volledig draait rond een Amerikaanse ex-president nu ook in Europa voet aan de grond krijgt, is dus enigszins verrassend, maar hangt samen met het feit dat ondertussen ook tal van andere complottheorieën in QAnon verweven zitten. De mythe die centraal staat in QAnon - namelijk dat een bepaalde elite er een pedofilienetwerk op nahoudt - doet immers al tientallen jaren de ronde in verscheidene landen. 

Bovendien leven we in een tijd waarin veel mensen hun vertrouwen in de autoriteiten verloren hebben en complottheorieën maken handig gebruik van dat vacuüm. “Het kan gaan om politieke, wetenschappelijke of academische autoriteiten, en ik denk dat de QAnon-samenzweringstheorie op al die instincten inspeelt”, vertelt Andrew Smith, professor Franse politiek aan de universiteit van Chichester.  

Tijdens de coronapandemie wonnen ook samenzweringstheorieën rond vaccins en 5G aan terrein en de verspreiders van QAnon sloten zich al snel bij die groepen aan. Volgens Chine Labbe van News Guard, een dienst die de betrouwbaarheid van nieuwswebsites beoordeelt en een rapport publiceerde over de opmars van QAnon in Europa, werd QAnon vanuit het Franstalige deel van Canada naar Frankrijk verspreid.

“Achterdocht over lockdowns, avondklokken en medische praktijken hebben traditionele Franse fenomenen, zoals antivax-sentiment, en nieuwere fenomenen, zoals de alternatieve gezondheidsbeweging, aangewakkerd”, aldus Smith. En het is die context die QAnon gevaarlijk maakt, zegt hij, want “het biedt een soort van verenigende stem voor een aantal zaken die de wetenschappelijke en politieke autoriteit betwisten - een stem die aan anderen vraagt ‘Wat denk je? Heeft iemand jou iets gevraagd?’, terwijl ze hen een samenzweringstheorie voorlegt via het concept van gamificatie, het oplossen van raadsels dat voor velen verslavend werkt.”

Dat maakt ook dat QAnon in Frankrijk niet alleen populair is bij extreemrechts, zoals dat in de VS het geval lijk te zijn. “De onderbouwing met anti-overheidssentiment maakt de complottheorie aantrekkelijk voor een erg brede verzameling van groepen en individuen, waaronder reeds bestaande aanhangers van samenzweringstheorieën, sommige uitwassen van de beweging van de gele hesjes, en sommigen binnen de alternatieve gezondheidsbeweging die meer gericht zijn op complottheorieën”, zegt Emily St Denny, expert Franse politiek aan de universiteit van Kopenhagen. Volgens St Denny is QAnon een soort van “ideologische lijm” voor een “brede coalitie die een bedreiging kan vormen voor democratische en sociale processen”.

In de VS heeft de FBI QAnon bestempeld als een potentiële terreurdreiging en nu ook de Franse overheid een rapport heeft besteld, is het duidelijk dat er ook daar bezorgdheden zijn. Volgens Smith is de complottheorie echter niet meteen een directe politieke bedreiging, maar wel een “symptoom van verval van de politieke cultuur”. “Het vormt een sociocultureel gevaar, dat het geloof ondermijnt in de oprechtheid van de politieke instellingen van de parlementaire democratie, in de wetenschappelijke instellingen die helpen bij onderzoek en de verbetering van ons leven, en in de waarheid en eerlijkheid in het dagelijkse discours.”

De website DéQodeurs is een van de voornaamste verspreiders van QAnon in Frankrijk. De website staat vol links naar fake news-artikels, onder andere over de ongegronde bewering dat de Israëlische premier Benjamin Netanyahu op het punt stond om in 2016 bewijzen te verspreiden over het bestaan van een gigantisch pedofilienetwerk in Washington, DC. Daarnaast bevat de website ook video’s waarin zogezegd bewezen wordt dat Joe Biden de verkiezingsuitslag in de VS “gestolen” heeft. De Engelstalige video’s kregen een Franstalige voice-over van erbarmelijke kwaliteit.

De man achter DéQodeurs is Léonard Sojili, een Albanees die al sinds 2011 samenzweringstheorieën op het internet verspreidt, waaronder ook rond 9/11. Ook via het YouTube-kanaal Thinkerview, dat maar liefst 773.000 abonnees telt, propageert hij QAnon. 

Een andere belangrijke verspreider van QAnon-desinformatie is France-Soir. De voormalige Franse krant ging in 2012 failliet, maar dook vier jaar later weer op als een populistische website die tal van complottheorieën propageerde. De laatste journalisten werden in 2019 aan de deur gezet, maar het voorbije jaar bleef de website foutieve informatie, nepnieuws en QAnon-berichten publiceren.

LEES OOK:

QAnon-aanhangers teleurgesteld na inauguratie, geen massale arrestaties: “We zijn erin geluisd”

“Hij is al 10 kilogram vermagerd en gaat steeds verder achteruit”: QAnon-sjamaan weigert eten in cel omdat het niet biologisch is