Parlement wil Europese verkiezingen met transnationale lijsten en 'Spitzenkandidaten'

Het was de commissie Constitutionele Zaken van het parlement die gisteren en vandaag stemde over een ontwerp voor een nieuwe Europese kieswet. In een resolutie voegde de commissie eraan toe dat wat haar betreft over twee jaar opnieuw met Spitzenkandidaten wordt gewerkt. Beide teksten werden goedgekeurd met 19 stemmen voor en 9 tegen.

Het opvallendste element - alhoewel niet nieuw - is de vraag naar de creatie van transnationale kieslijsten. Die moeten in tegenstelling tot de nationale lijsten in alle EU-landen tegelijk aan de kiezers voorgelegd worden en tot de verkiezing van 28 extra Members of the European Parliament (MEP’s) leiden. In de grootste lidstaten zou met een kiesdrempel van 3,5 procent worden gewerkt. Het parlement wil vermijden dat kleine landen een electoraal nadeel ondervinden.

Het zijn de verschillende Europese politieke families, maar ook andere samenwerkingsverbanden van nationale partijen en kiezersverenigingen die zulke transnationale lijsten moeten kunnen neerleggen. De parlementscommissie wil ook dat partijen die het voorzitterschap van de Europese Commissie ambiëren, op die lijsten hun kandidaat-voorzitter naar voren schuiven.

Het hele Spitzenkandidatensysteem kreeg in 2019 een knauw toen met Ursula von der Leyen de Duitse minister van Defensie tot Commissievoorzitter gebombardeerd werd, maar het idee kreeg met de vorming van de Duitse regering eind vorig jaar opnieuw de wind in de zeilen. De Groenen haalden het recht binnen om de volgende Duitse eurocommissaris te benoemen. Als von der Leyen, die tot de Europese Volkspartij behoort, een tweede mandaat wil binnenhalen, zal ze als Spitzenkandidaat met de Europese Volkspartij (EVP) de Europese verkiezingen moeten winnen, klonk het in november bij de voorstelling van het regeerakkoord.

Wellicht zal de voltallige plenaire vergadering van het Europees Parlement in mei over de kieswetgeving en de herintroductie van de Spitzenkandidaten stemmen. De Raad beslist evenwel mee, dus het laatste woord over de organisatie van de volgende Europese verkiezingen is nog niet gezegd. De parlementsleden willen overigens dat in alle landen op 9 mei - Europadag - naar de stembus gegaan wordt. In 2024 is dat een donderdag.

Volgens het Spaanse Europarlementslid Domenec Ruiz Devesa zullen de voorgestelde hervormingen aanleiding geven tot een "pan-Europees politiek debat", dat kiezers verder doet kijken dan hun nationale belangen. "Deze hervormingen moeten ook het Spitzenkandidaatproces in steen beitelen door kiezers een tweede stem te geven om leden te kiezen uit een Unie-brede lijst die op het vlak van geografie en gender in evenwicht is", zegt de sociaaldemocraat.