Nederlandse topinfectioloog: “Aannames over omikron waren te pessimistisch, mismatch tussen vaccins en het behoorlijk gemuteerde virus”

Lees alles over het coronavirus in dit dossier.

Over de precieze gevaren van omikron is er nog steeds onzekerheid. "De percentages worden continu aangepast", zei de voorzitter van het Outbreak Management Team (OMT, te vergelijken met onze expertengroep GEMS) tegen de Kamerleden. Duidelijk is volgens hem wel dat omikron de deltavariant heeft verdrongen: zo'n 95 procent van de nieuwe infecties in Nederland wordt inmiddels veroorzaakt door omikron, zei Van Dissel.

"Het beeld is aan het kantelen", stelde hij vast. Van de mensen die toch erg ziek worden door omikron belanden er ook minder op de afdeling intensieve zorgen dan toen delta nog rondging, maar het is nog niet helemaal duidelijk in welke mate dat zo is.

Toch moet door de stijgende besmettingscijfers nog steeds rekening worden gehouden met een flinke toename van de druk op ziekenhuizen, waarschuwde Van Dissel. De ervaring uit andere Europese landen leert dat volgens hem. Het gaat dan om de regel van de grote aantallen: ook al is het percentage mensen dat naar het ziekenhuis moet na een besmetting lager, heel veel besmettingen zullen nog steeds voor een toename in opnames zorgen.

Als je de ziekenhuisopnames in landen als Frankrijk en Engeland vertaalt naar Nederland, kom je op "aantallen die je liever niet wil”, voegde hij toe.

De omikronvariant gaat nu voornamelijk onder jongere mensen rond, ging de expert verder. Onder 60-plussers liggen de besmettingscijfers veel lager. Uit die groep hebben veruit de meeste mensen al een boosterprik gehaald.

Tegelijkertijd maken de laatste RIVM-cijfers duidelijk dat een booster "geen 100 procent bescherming" biedt. Het is ook nog maar de vraag hoelang een booster bescherming zal geven tegen besmetting door de omikronvariant. Van Dissel wees er in zijn presentatie op dat er een "mismatch" is tussen de vaccins en het behoorlijk gemuteerde virus. "Het is geen slecht vaccin, maar het is gericht tegen een ander virus. Dat is al behoorlijk weggelopen bij zijn oorspronkelijke vorm", zei hij. "Tegen ziekenhuisopnames werkt het allemaal wel wat beter dan tegen infectie."

Uit RIVM-onderzoek blijkt dat het risico op ziekenhuisopname voor mensen die onlangs een boosterprik hebben gekregen de afgelopen tijd 97 procent lager lag dan voor ongevaccineerden. Twee prikken verminderen het risico met 85 procent. In de onderzochte periode gingen zowel delta als omikron rond. 

Het RIVM weet nog niet precies in hoeverre de vaccins, inclusief booster, tegen ziekenhuisopname door omikron beschermen. Voorlopig schat het instituut dat die bescherming tussen de 74 en 91 procent ligt.

Van Dissel gaf verder mee dat de prognoses over het effect van de boostercampagne in Nederland ‘te positief’ zijn geweest. In de modellen waar het RIVM mee rekende, ging het instituut ervan uit dat 90 procent van de 18-plussers een booster zou halen. Dat percentage blijft fors achter en ligt nu op 69,3 procent. Zo’n 3,4 miljoen Nederlanders hebben de oppepprik nog niet gehaald. 

“Als we dat niet omhoog krijgen, dan zorgt dat voor minder gunstige prognoses.” Al erkende hij dus ook dat de effectiviteit van de booster voor omikron niet 100 procent is. Ook daalt het effect van de booster sneller. “Je hebt een bepaald tijdswindow om van het effect te genieten”, aldus Van Dissel.

Het Outbreak Management Team komt morgen/vrijdag opnieuw samen voor overleg. Daar zullen ook nieuwe modellen worden besproken. Dinsdag volgt er dan een nieuwe persconferentie van het kabinet over de coronamaatregelen in Nederland. De belangrijkste vraag die beantwoord moet worden, is of de horeca en cultuur weer open kunnen. In een extra Veiligheidsberaad spreken Nederlandse burgemeesters daar vandaag al over. 

Van Dissel zei in zijn uiteenzetting niets over eventuele nieuwe versoepelingen. Het OMT wil ‘kritisch kijken’ naar de quarantaineregels, zei hij wel, vooral in het onderwijs. Daar zorgen besmettingen en quarantaine nu al vaak voor uitval van lessen en klassen die thuiszitten. 

Momenteel krijgt 1 op de 3 mensen die zich in Nederland laten testen een positieve test. Als het aantal besmettingen de komende tijd gaat stijgen, zorgt dat “de komende weken wel voor een verstoring van de maatschappij”, aldus nog de infectioloog. Veel mensen kunnen dan thuis komen te zitten, omdat ze positief zijn getest of in contact zijn geweest met iemand die corona had.