De zaak draait rond zowat 26.000 ouders die onterecht werden beschuldigd van fraude met de toeslag voor kinderopvang. Door de harde fraudeaanpak bij de Belastingdienst, die tussen 2013 en begin 2019 tienduizenden euro’s terugvorderde, kwamen duizenden mensen in financiële problemen terecht. “Een formulier niet volledig invullen of een verkeerd gespelde naam was al genoeg om weggezet te worden als fraudeur”, zei politiek journalist Edwin van der Aa in een toelichting aan HLN LIVE. “Tienduizenden ouders moesten zo meteen bedragen tot soms 60.000 euro terugbetalen. Mensen konden het geld niet ophoesten, verloren hun baan en gingen failliet. Gezinnen vielen uiteen. Pas door publicaties in de media in de afgelopen jaren kwam aan het licht hoe erg de situatie was. De regering heeft nu haar conclusies getrokken.”

Rutte: “Het rapport van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag is snoeihard, maar fair. Op alle niveaus, door het hele politiek-bestuurlijk-juridische systeem heen, zijn fouten gemaakt die ertoe hebben geleid dat duizenden ouders groot onrecht is aangedaan”. “We zijn eensgezind. Als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen.”

Hij beklemtoonde dat er binnen de coalitie -  waarvan de liberale VVD, de christen-democratische CDA, de links-liberale D66 en de Christenunie deel uitmaakten - eensgezindheid bestond over de opvatting dat de toeslagenaffaire ernstig genoeg was voor het ontslag van de hele regering. Enkel de vraag of een ontslagnemende regering wel in staat is om de coronacrisis grondig aan te pakken, veroorzaakte nog twijfel.

De eerste minister benadrukte dat de val van de regering geen gevolgen heeft voor de ouders die slachtoffer zijn geworden van de toeslagenaffaire. Er zijn wat hem betreft twee prioriteiten voor de ontslagnemende regering: “corona en de afwikkeling van deze verschrikkelijke kwestie”.

De regering besloot vorige maand al de compensatie voor ouders flink te versnellen door alle gedupeerde ouders snel 30.000 euro te geven. Mensen bij wie de schade groter is, krijgen uiteindelijk nog meer. “We zullen alles doen om dit snel vorm te geven”, belooft Rutte.

Voorts beloofde de ontslagnemende premier dat er werk zal worden gemaakt van meer openheid. Stukken die ten grondslag liggen aan regeringsbeslissingen worden voortaan altijd gepubliceerd. Ook wordt na afloop van elke ministerraad een besluitenlijst gepubliceerd. De vraag naar meer openheid kwam er wegens de kritiek op de gebrekkige informering van het parlement in de affaire.

De regering besliste vrijdag na afloop van een ministerraad om haar ontslag in te dienen. Koning Willem-Alexander heeft de vraag in overweging genomen, zo heeft de Rijksvoorlichtingsdienst intussen meegedeeld.

De ontslagnemende regering blijft de lopende zaken waarnemen.   Volgens Rutte is het belangrijk dat het kabinet bevoegd blijft om zware coronabesluiten te nemen. Al heeft een ontslagnemend kabinet veel minder slagkracht. Het kabinet zal voor maatregelen nog nadrukkelijker steun moeten zoeken in de Tweede Kamer.

Economieminister Eric Wiebes (VVD) heeft duidelijk gemaakt dat hij daar geen deel meer van zal uitmaken. Hij trekt zich met onmiddellijke ingang terug. Wiebes was in de vorige regering als staatssecretaris van Financiën nauw betrokken bij de toeslagenaffaire.

De val van de Nederlandse regering leidt niet tot vervroegde verkiezingen. De parlementsverkiezingen stonden al gepland voor 17 maart. Rutte, die in de opiniepeilingen op eenzame hoogte staat, beklemtoont dat hij nog altijd als leider van de liberale partij VVD naar de kiezer wil trekken. Het is dan aan de kiezer om te oordelen, klinkt het. Rutte is sinds 2010 onafgebroken Nederlands premier.