Ikea-oprichter Ingvar Kamprad (91) overleden: multimiljardair die in tweedehandskleren bleef rondlopen en met oude Volvo reed

"Ingvar zal erg gemist worden door zijn familie en warm herinnerd worden door zijn medewerkers wereldwijd", tweette de interieurketen. Ingvar Kamprad is volgens de tweet "vredig thuis in zijn slaap gestorven in Småland". Daar werd hij op 30 maart 1926 ook geboren, meer bepaald in de kerk van Pjättyd bij Älmhult. Al op zijn zeventiende richtte hij Ikea op. "Hij was een van de grootste ondernemers in de 20ste eeuw, misschien zelfs de grootste", zegt Lars-Johan Jarnheimer, voorzitter van Ingka Holding, moedermaatschappij van Ikea.

Kamprads erfenis wordt in de Zweedse pers op zo'n 58 miljard euro geschat, maar dat maakte de man niet minder gierig. Hij gaf ooit toe zijn kleren tweedehands te kopen op rommelmarkten "om het goede voorbeeld te geven". Hij reed rond in een Volvo uit 1993 en verkoos het openbaar vervoer boven duurdere taxi's. Hij ging graag goedkoop eten, onder meer in zijn eigen Ikearestaurants, en kocht zijn kerstgeschenken tijdens de solden NA Kerstmis. Kamprad vloog ook het liefst met lowbudgetmaatschappijen. Zijn eigen meubels kwamen uit... Ikea. Hij zette ze zelf in elkaar. En een kappersbeurt van 22 euro bij onze noorderburen vond hij in 2008 "boven zijn budget".  Hij zat ook stevig aan de drank. Daar maakte hij geen geheim van.

In 1943 tijdens Wereldoorlog II was Kamprad 17. Hij startte toen zijn eigen bedrijf, Ikea. De letters IKEA komen van de initialen van zijn eigen naam, van de boerderij Elmtaryd waar hij toen met zijn ouders woonde en van de parochie Agunnaryd waar de boerderij lag. Kamprad verkocht aanvankelijk kerstkaarten, zaden, pennen, nylonkousen en heel wat andere spullen op bestelling.

Vele boeren in de Zweedse zuidelijke provincie Småland maakten destijds meubels in bijberoep. In 1948 begon Ikea voor het eerst met meubelverkoop. In het uitgebreide assortiment dat Kamprad in de aanbieding had, werden zijn meubels het meest verkocht.

1950: Ingvar Kampard trouwt met Kerstin Wadling. Ze adopteren een dochtertje, Annika. In 1961 gaat het echtpaar uit elkaar.

Een jaar later verschijnt de eerste meubelcatalogus van Ikea, die later jaarlijks in miljoenen brievenbussen zou vallen. Ikea haalt dan al een omzet van een miljoen Zweedse kroon.

In 1953 showt Ikea voor het eerst zijn meubels tijdens een tentoonstelling in Älmhult. Klanten kunnen ze nu ook echt zien en ervaren alvorens ze te kopen.

Zeven jaar na de start van de meubelverkoop ontwerpt Ikea ze ook zelf. Meteen zijn de twee belangrijke pijlers van het concept zelfassemblage en platte verpakkingen. Een idee dat hij opdeed toen hij sukkelde om een tafel in zijn auto te krijgen en zijn vriend suggereerde de poten er eerst af te doen.

Een cruciaal jaar is 1958. Kamprad is dan 32 en opent het allereerste Ikeawarenhuis in Älmhult, een bos in Småland. Dat is niet minder dan een revolutie in de meubelindustrie. Sceptici kregen ongelijk. De aantrekkelijke prijzen van het meubilair lokte meteen klanten.

In 1963 trouwt de Ikeabaas met Margaretha Stennert. Het koppel krijgt drie zonen: Peter, Jonas en Mathias.

Het concept van de Ikeawinkels zoals we die vandaag kennen, krijgt vorm in 1971. Dan wordt het woonwarenhuis in Kungens Kurva in Stockholm, dat een jaar eerder was uitgebrand, gerenoveerd, mét een afhaaldienst en een groot restaurant. De opvallende namen van de meubels zouden te maken hebben met de dyslexie van Kamprad die de inventarisnummers nooit kon onthouden en daarom namen verzon voor de meubelstukken.

Voor het gunstigere belastingregime emigreert de familie Kamprad in 1973 naar Denemarken. Buiten Scandinavië opent het eerste Ikeafiliaal in Zwisterland, het land waarnaar de Kamprads in 1978 verhuizen. Ook in Liechtenstein ging de familie op zoek naar de beste voorwaarden om haar fortuin te stallen. De erfenis zal mogelijk nog wat voeten in de aarde hebben: nog tijdens zijn leven lag Kamprad daarover al overhoop met zijn drie zonen.

In 1986 houdt Ingvar Kamprad er na 43 jaar als CEO mee op. De omzet was toen gestegen tot 10 miljard Zweedse kronen. Het bedrijf wordt opgesplitst in drie delen: Ikea Group, Ingka Group en Ikano Group. Enkel dat laatste blijft volledig in handen van de familie Kamprad.

In 1994 onthult de Zweedse krant Expressen een donkere bladzijde uit Kamprads verleden. Hij bleek in de jaren 40 en 50 lid te zijn geweest van de fascistische organisatie Nysvenska. Kamprad gaf aan zijn werknemers toe dat het de grootste fout uit zijn leven was. Het zal vooral altijd een serieuze smet zijn op Kamprads blazoen. Auteur Elisabeth Asbrink schreef in 2011 in haar boek dat Kamprad actief mensen ronselde voor een Zweedse nazibeweging en dat hij tot lang na de Tweede Wereldoorlog nazisympathieën bleef koesteren.

Margaretha Kamprad sterft in datzelfde jaar 2011. Drie jaar later verlaat Ingvar Kamprad zijn woonst nabij Lausanne in Zwitserland om terug te keren naar een boerderij in Liatorp buiten Älmhult in Småland. Hij overleed er zaterdag in zijn slaap.

De omzet van Ikea stijgt in 1998 naar 50 miljard Zweedse kronen. Forbes schatte het persoonlijke vermogen van Kamprad in 2007 op 33 miljard dollar en zette hem op de vierde plaats van rijkste mensen ter wereld. 

Vandaag stelt Ikea 190.000 mensen te werk in meer dan 300 winkels en is de jaarlijkse omzet gestegen tot 38 miljard euro.