Hoofd veiligheidsdienst Kazachstan vastgezet wegens verraad, Duitsland schort wapenleveringen op

Karim Masimov was afgelopen week ontslagen door president Kassym-Jomart Tokajev, die probeert het hoofd te bieden aan grootschalige onrust in zijn grondstofrijke land. De topman van de veiligheidsdienst stond bekend als bondgenoot van de nog altijd invloedrijke vorige president Noersoeltan Nazarbajev. Opvallend genoeg heeft die  de burgers op Twitter opgeroepen om zich achter het huidige staatshoofd te scharen “om hem in staat te stellen deze crisis te overwinnen en de integriteit van het land te verzekeren”. Noersoeltan Nazarbajev was president van Kazachstan van 1991, toen het land onafhankelijk werd, tot 2019. Hij oefent volgens waarnemers nog altijd een zeer grote invloed uit op het beleid.

In Kazachstan braken afgelopen week grootschalige rellen uit nadat de regering de brandstofprijzen had verhoogd. Betogers bestormden overheidsgebouwen in Almaty, de grootste stad van het land. Tokajev heeft gezegd dat de stad is aangevallen door “20.000 bandieten” die een duidelijk plan van aanpak hadden en klaar waren voor de strijd.

Het is onduidelijk hoe de situatie momenteel in Kazachstan is. Volgens de staatstelevisie traden veiligheidstroepen in de nacht van vrijdag op zaterdag in meerdere steden tegen demonstranten op. Een lokale nieuwssite meldt dat in Almaty op zeker twee plekken schietpartijen plaatsvonden. Ook waren er explosies en spraken ooggetuigen over een brandende auto. Volgens de Kazachse overheid zijn zeker 26 demonstranten om het leven gekomen.

Het is niet duidelijk waarom KNB-topman Karim Masimov nu is vastgezet, maar volgens sommige waarnemers gaat achter de onrust mogelijk een machtsstrijd binnen de politieke elite schuil. President Tokajev heeft recentelijk meer bondgenoten van zijn voorganger Nazarbajev opzij geschoven die nog topposities hadden binnen de overheid.

De Kazachse regering heeft inmiddels versterking gekregen uit het buitenland. Russische militairen hebben de controle over het vliegveld van Almaty overgenomen. Een BBC-journalist die Almaty vrijdag bezocht vergeleek de situatie in de stad met “iets uit een apocalyptische film”. Winkels en overheidsgebouwen zijn geplunderd en in brand gestoken. Militairen en agenten bewaken belangrijke locaties. 

De Amerikaanse minister Antony Blinken van Buitenlandse Zaken heeft zijn bezorgdheid geuit over het feit dat het door Rusland geleide militaire bondgenootschap CSTO militairen naar Kazachstan heeft gestuurd. Volgens Blinken zijn de Kazachse autoriteiten prima in staat om op een humane wijze met de protesten om te gaan. “Het is niet duidelijk waarom ze behoefte hebben aan hulp van buitenaf”, zei hij.

De VS hebben inmiddels niet-essentieel overheidspersoneel dat in het consulaat in Almaty werkt toestemming gegeven om op vrijwillige basis te vertrekken.

Duitsland heeft op zijn beurt de export van wapens naar Kazachstan voorlopig aan banden gelegd vanwege de onrust in het land. Volgens persbureau DPA heeft de Duitse regering de benodigde stappen gezet om te voorkomen dat wapens nog geleverd kunnen worden. Vorig jaar heeft Duitsland 25 licenties voor wapenleveringen aan Kazachstan afgegeven. Die waren bij elkaar goed voor 2,2 miljoen euro.