Grote bezorgdheid in EU-kringen na politieke aardbeving: “Wat is er aan de hand in Duitsland?”

In Europese politieke middens reageert men verbijsterd op het opstappen van Annegret Kramp-Karrenbauer (AKK) als CDU-partijleider. In Brussel was niemand op voorhand ingelicht over wat er te gebeuren stond. Vele Europese diplomaten en vooraanstaande politici vragen zich af wat er aan de hand is in Duitsland. De extreemrechtse partij AfD wordt steeds populairder, terwijl de CDU van Merkel en de socialisten (SPD) de omgekeerde beweging maken. Vorige week was er dan de chaos bij de verkiezing van de premier in deelstaat Thüringen. En dan nu AKK die een stap terugzet. ‘Trop’ is ook in het doorgaans stabiele Duitsland te veel.

De 57-jarige AKK had het besluit om er na een reeks blunders mee op te houden, naar eigen zeggen eerst aan Merkel bekendgemaakt en daarna aan het partijbestuur. Dat bestuur was met verstomming geslagen, meldden Duitse media.

Een vooraanstaand partijgenoot van Merkel en Kramp-Karrenbauer, voormalig CDU-minister Volker Rühe, verklaarde dat het falen van AKK niet alleen in haar schoenen kan worden geschoven. “We mogen niet vergeten wie Kramp-Karrenbauer tot partijleider heeft gebombardeerd en tot toekomstig kandidaat-bondskanselier.” Rühe suggereert zo dat hij de huidige crisis in de CDU vooral aan Merkel wijt.

Hij vindt ook niet dat Merkel weer als partijvoorzitter zou kunnen functioneren. Volgens Rühe moet de CDU af van het idee dat de functies bondskanselier en partijvoorzitter door één persoon bekleed worden. Kramp-Karrenbauer ziet dat volgens Duitse media anders. Ze zou zich als partijleider belemmerd hebben gevoeld, door het feit dat Merkel bondskanselier en dus eigenlijk de ‘baas’ van de CDU is.

Kramp-Karrenbauer voorziet dat ze komende zomer het voorzitterschap van de partij aan iemand anders kan overdragen. De 65-jarige Merz was eind 2018 haar rivaal in de strijd om het partijleiderschap, en hij lijkt nog steeds grote belangstelling voor die functie te hebben. Eind dit jaar zal binnen de conservatieve partij een nieuwe leider worden gekozen.

Merkel regeert Duitsland sinds 2005. De bondskanselier maakte in 2018 bekend geen nieuwe termijn te ambiëren. De eerstvolgende landelijke verkiezingen in Duitsland staan gepland voor het najaar van 2021. Wat wat zal er in tussentijd gebeuren?

“Er heerst consternatie over de toestand in Duitsland”, vertelde een prominente EU-diplomaat aan Die Welt. “De rustige vastheid lijkt verdwenen in de Duitse politiek”. Decennialang gold Duitsland als “rationeel” en “stabiel”. “We hebben nu te maken met een fragiel Duitsland in een fragiel Europa”, verklaarde een andere diplomaat. In EU-kringen is er scepsis over de Duitse rol in Europa. Duits leiderschap wordt niet langer verwacht in de nabije toekomst.

“Wat wil Duitsland in de EU? We kennen het antwoord niet”, zei de invloedrijke Poolse Europarlementariër Zdzislaw Krasnodebski (PiS). “De besluitvormingsprocessen in de EU worden “steeds meer gestuurd vanuit Frankrijk”, meende Krasnodebski, die wordt beschouwd als een vertrouweling van PiS-partijleider Jaroslaw Kaczynski. “Er is een zekere stagnatie waarneembaar in Duitsland,” voegde de professor sociologie eraan toe.

Een diplomaat uit Oost-Europa stelde onomwonden: “De Duitsers lijken niets meer te willen doordrukken en zijn daar op dit moment ook niet toe in staat”. Er is gewoonweg geen “duidelijk politiek leiderschap meer”.

Europese topfunctionarissen zijn het erover eens dat het politieke gekrakeel in Duitsland heeft geleid tot een sterkere positie van de Franse president binnen de EU. Na de brexit wil Emmanuel Macron nog meer aanspraak maken op het Europese leiderschap, en de recente ontwikkelingen in Duitsland spelen duidelijk in zijn voordeel. Merkel en Macron hebben een andere visie op de toekomst van Europa, maar de Franse president ruikt nu zijn kans om zijn zienswijze door te drukken. De tijd zal uitwijzen of hij in zijn opzet slaagt.

Lees ook in HLN+:

Onze opinie. Laat de brexit de aanleiding zijn om de Europese Unie meer politieke pit te geven