Gehele Europese Unie vaccineert tegen corona, behalve Nederland

Duitsland, Hongarije en Slowakije waren zaterdag, op tweede kerstdag, de eerste landen die begonnen met vaccineren. Op zondag volgden Frankrijk, Italië, Spanje, Finland, Denemarken, Zweden, Oostenrijk, Polen, Tsjechië, Portugal, Roemenië, Griekenland, Bulgarije, Kroatië, Slovenië, Estland, Litouwen, Cyprus en Malta.

België begon maandag als een van de laatste EU-landen met het inenten van mensen tegen het coronavirus. De 96-jarige Jos Hermans kreeg als eerste Belg het vaccin. Ook Luxemburg en Letland zijn maandag gestart met vaccineren. Daarna restte dus alleen nog Ierland en Nederland. Ierland begint er vandaag/dinsdag mee, Nederland pas op 8 januari. Dat is ruim anderhalve week na de rest van de EU.

Alle Europese landen gebruiken op dit moment het vaccin dat is ontwikkeld door de Amerikaanse farmaceut Pfizer en het Duitse BioNTech. Het vaccin met de naam ‘Comirnaty’ is het enige dat tot nu toe is toegelaten in Europa. Het middel kwam zaterdag aan in de lidstaten, ook in Nederland.

Waarom Nederland de rij sluit in de EU? Nog niet al het voorbereidende werk is voltooid. Zo zijn nog niet alle softwaresystemen bij de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) klaar, hoorde de Tweede Kamer onlangs in een spoeddebat van de Nederlandse minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge. De GGD kwam pas recent in Nederland in beeld als uitvoerder van de eerste inentingen, toen de vaccinatiestrategie werd aangepast. In andere landen werd dat vlotter geregeld. 

Minister de Jonge had zelf ook liever gewild dat de vaccinaties in Nederland eerder konden worden toegediend dan 8 januari, liet hij optekenen. Dat de GGD niet eerder klaar is, komt volgens hem onder meer omdat pas tussen midden november en begin december bleek dat de vaccins van BioNtech/Pfizer niet goed op een kleinschalige manier kunnen worden toegediend. Als het een grootschalig programma wordt, is de GGD de aangewezen uitvoeringsorganisatie.

De Jonge heeft daarop meerdere keren intensief overlegd met de GGD en het RIVM (de Nederlandse evenknie van Sciensano), maar die instanties vinden een “zorgvuldige en veilige toediening belangrijker dan een symbolische snellere toediening van de eerste vaccins”. De Jonge is het daarmee eens, zei hij tijdens het spoeddebat. De tijdwinst is volgens hem ook minimaal. Het gaat erom dat de vaccinatiegraad zo hoog mogelijk wordt in Nederland. “Dat is de echte wedstrijd.”

De Jonge toonde zich blij dat de GGD alsnog meteen aan de slag is gegaan om alles in gereedheid te brengen. De komende tijd neemt de dienst de tijd om “hobbels in de weg die zich kunnen voordoen” te overwinnen. Zo wil men de IT-systemen goed gaan testen.

De voormalige directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM, Roel Coutinho, noemt het “verbijsterend” en “ook een beetje beschamend” dat Nederland als laatste in de Unie begint met vaccineren. Dat zei de emeritus-hoogleraar epidemiologie maandagavond in het programma ‘Nieuwsuur’.

“We zijn toch een ontzettend goed georganiseerd land en je zou zeggen: ‘ja, dat kunnen wij’”, zei Coutinho over de vaccinatiecampagne in zijn land. “En als dan blijkt dat het toch wel vrij lang duurt voor je kunt beginnen, dan vind ik dat toch vrij verbijsterend.”

Dat Nederland relatief laat begint, betekent volgens de oud-RIVM baas dat de overbelasting van de zorg langer doorgaat. En dat heeft volgens hem niet alleen een nadelig effect voor mensen die het coronavirus oplopen, maar ook voor andere patiënten. “Die kunnen niet opgenomen worden, of operaties moeten worden uitgesteld. Dus dat heeft hele verstrekkende gevolgen. Elke week telt in feite.”

En er is nog kritiek. De Nederlandse regering wil eerst de zorgmedewerkers in onder meer verpleeghuizen en instellingen voor verstandelijk gehandicapten vaccineren. De Gezondheidsraad, een Nederlands onafhankelijk wetenschappelijk adviesorgaan met als opdracht regering en parlement te adviseren over vraagstukken op het gebied van de volksgezondheid, adviseert juist om te beginnen met ouderen.

Ook Coutinho kan weinig begrip opbrengen voor het besluit van het kabinet om te beginnen met het inenten van zorgmedewerkers. “Op het moment dat je afwijkt van een wetenschappelijk goed onderbouwd advies, moet je wel goede argumenten hebben. Ik ben die niet tegengekomen.”

De eerste bestelling van 200 miljoen doses van het Pfizer/BioNTech-vaccin worden tot september 2021 geleverd aan alle EU-landen, meldde de Europese Commissie maandag. Het vaccin wordt wekelijks in grote ladingen verscheept.

Europa heeft gesprekken met Pfizer en BioNTech om nog eens 100 miljoen doses van het vaccin te kopen. De EU heeft ook al overeenkomsten getekend met AstraZeneca (300 miljoen doses), Sanofi-GSK (300 miljoen) en Johnson & Johnson (200 miljoen). Deze middelen zijn nog niet goedgekeurd. In de hele EU wonen ongeveer 446 miljoen mensen.