Geblinddoekt, gemarteld, geamputeerd: getuigenis over hoe Russen met gevangenen omgaan

De lijdensweg van Nikita Horban (31) begon begin maart, toen het Russische leger Andriivka, een dorpje ten westen van Kiev, binnenviel. De dertiger, die werkte als laboratoriumassistent in een ziekenhuis in Kiev, hield zich met zijn stiefvader Sasha, hun vrouwen en zijn vijfjarige zoon schuil in een kelder bij hun huis. 

Russische soldaten gingen echter van huis tot huis, en haalden Nikita en Sasha uit de kelder. “Er werd geschoten, mensen in het dorp werden vermoord, het was angstaanjagend”, vertelt Nikita. Geblinddoekt werden hij en zijn stiefvader Sasha meegenomen naar veld, waar ze werden gemarteld.

“Ik kon anderen om me heen horen, maar ik wist niet wie of hoeveel”, zegt Nikita. De Russen namen hun laarzen weg, vulden ze met water en deden ze weer aan. Vervolgens moesten ze met hun gezicht naar beneden in het veld op de ijskoude grond gaan liggen. “We lagen zo drie of vier nachten in de regen, en het werd kouder en kouder.”

Al snel voelde hij zijn voeten niet meer van de koude. Intussen hoorden hij en de andere gevangenen voortdurend rondom hen granaten ontploffen. “Keer op keer namen we afscheid van ons leven”, vertelt Nikita.

Na vier dagen waarin ze bijna niets te eten kregen, werden ze opgeladen in een vrachtwagen, vervolgens in een helikopter en uiteindelijk in een vrachtvliegtuig. Volgens Nikita waren ze met een tien à twaalf gevangenen.

Toen de blinddoeken eindelijk af mochten, bleken ze in een detentiekamp te zitten. Daar kreeg hij eindelijk zijn voeten te zien. “Mijn tenen waren zwart geworden”, zegt Nikita. Ook aan zijn hand was hij gewond geraakt door de martelingen. Eén vinger was deels losgescheurd van zijn hand. Nikita bezocht in het kamp een veldhospitaal, waar hij licht verzorgd werd en een verband om zijn tenen kreeg.

De volgende stop was een gevangenis in Koersk. Daar werden ze door een ontvangstcomité getrakteerd op een pak slaag. “De eerste nacht daar realiseerde ik me dat ik mijn voeten helemaal niet kon voelen of bewegen”, zegt Nikita. “En ze begonnen vreselijk te stinken.” Hij begon stilaan te vrezen dat hij misschien wel zijn beide benen kon verliezen.

In de gevangenis kreeg Nikita wat antibiotica, en om de drie dagen een nieuw verband. “We hebben hier goede medicijnen en medische behandelingen”, zei de gevangenisdokter. “Maar niet voor jou.”

Tijdens hun verblijf in de gevangenis, dat drie weken duurde, werden ze dagelijks verschillende keren ondervraagd en geslagen. De Oekraïense gevangenen moesten ook Russische liederen, onder meer het volkslied van buiten leren en dat dan zingen voor de bewakers.

Na drie weken in de gevangenis in Koersk was de toestand van Nikita’s voeten zo slecht dat hij naar een ziekenhuis werd gebracht. “Tijdens een onderzoek viel een van mijn tenen er gewoon af”, vertelt Nikita. “Ik kreeg van de chirurg te horen dat hij al mijn tenen zou amputeren.”

Na die operatie verbleef Nikita nog een week in het ziekenhuis. Toen kreeg hij te horen dat hij deel zou uitmaken van een gevangenenruil, waarna hij in eigen land verder kon herstellen.

Van zijn stiefvader Sasha heeft Nikita niets meer gehoord sinds zijn vertrek uit de gevangenis in Koersk. Hij weet niet of hij nog in leven is of niet.

“We weten dat er meer dan duizend gijzelaars zijn - onder wie bijna 500 vrouwen”, zegt de Oekraïense vice-premier Irina Veresjtsjoek. Tegen BBC zei ze dat de Russen die gijzelaars speciaal hebben meegenomen, om ze te kunnen ruilen tegen Russische militaire gevangenen.

Zo werd Nikita ook opnieuw in een vrachtwagen geladen voor een urenlange tocht. Russische soldaten zetten hem op een brancard af op de snelweg. Daar kwamen Oekraïense soldaten hem even later oppikken.

Het eerste wat hij deed was een van de soldaten vragen om zijn vrouw te bellen. Zo kwam hij te weten dat ze met hun zoon veilig in België zat. Momenteel herstelt Nikita in het ziekenhuis in Kiev, waar hij werkte. Hij moet er opnieuw leren stappen, maar dan zonder tenen.

“Er zijn er ook die minder geluk hadden dan mij”, zegt Nikita. Daarmee doelt hij op lotgenoten van wie niet alleen de tenen, maar beide voeten werden geamputeerd.