Rond Nieuwjaar lag een rampscenario op tafel. Een nieuwe coronavariant woekerde doorheen het Afrikaanse land, duizenden vakantiegangers zouden terugkeren uit broeihaarden én een op de drie coronatests bleek positief. President Cyril Ramaphosa sloot de stranden, legde een avondklok op van 21 uur tot 6 uur ‘s ochtends en verbood zowel binnen als buiten grote samenkomsten. Ook de verkoop van alcohol werd aan banden gelegd. “Hoe minder ongevallen en steekpartijen, hoe meer artsen zich in de ziekenhuizen konden concentreren op coronapatiënten”, luidde de redenering.

Op 11 januari werden in 24 uur tijd net geen 22.000 besmettingen vastgesteld. Onwezenlijk hoog, maar vanaf dan zouden de cijfers consequent dalen. Nu worden per dag nog ‘slechts’ duizend gevallen ontdekt, het percentage positieve testen ligt onder de vijf procent. In de grafiek hieronder ziet u de Zuid-Afrikaanse curve, berekend op een miljoen inwoners.

Sinds 2 februari wordt weer alcohol verkocht en zijn de stranden open. De avondklok geldt enkel nog tussen 23 uur en 4 uur ‘s nachts. Twee weken geleden liet Moultrie ook weer grote samenkomsten toe, tot 100 personen binnen en 250 buiten.

Opmerkelijk: restaurants en cafés moesten minder klanten ontvangen, maar zijn nooit gesloten geweest. Het concept van ‘nauwe contacten’ kennen Zuid-Afrikanen niet, tijdens kerst en nieuw mochten ze zo veel familieleden bezoeken als ze wilden. Heel wat arbeiders keerden nadien terug naar huis in minibusjes, normaal een godsgeschenk voor de verspreiding van corona.

Hoe kan het dan dat de cijfers enkele weken later toch zo scherp begonnen te dalen? Hetzelfde fenomeen zagen we trouwens ook in India, Pakistan en het Verenigd Koninkrijk. “In bepaalde lagen van de bevolking kan groepsimmuniteit ontstaan zijn”, aldus Moultrie. “Wie veel sociale contacten heeft, wordt snel besmet. Als die bepaalde kring de infectie opgelopen heeft, wordt het voor het virus veel moeilijker om naar andere groepen over te springen.”

Wetenschappers onderzoeken ook het effect van menselijk gedrag. “Als de cijfers stijgen, passen burgers zich aan en worden ze vanzelf voorzichtiger”, stelt Saad Omer van het Instituut voor Volksgezondheid aan de universiteit in Yale. “Een kleine toename van sociale contacten kan tot een exponentiële stijging in het aantal besmettingen leiden. Anderzijds kunnen iets minder contacten de curve ook versneld doen dalen. Kleine veranderingen kunnen enorme gevolgen hebben.”

Officieel zijn er 1,5 miljoen Zuid-Afrikanen besmet geraakt met het coronavirus, slechts 2,5 procent van de totale bevolking. Een grove onderschatting uiteraard, vermits er amper getest wordt.

De oversterfte geeft een beter beeld. Er zijn sinds de uitbraak ruim 145.000 extra doden gevallen, 85 tot 95 procent daarvan zou te wijten zijn aan Covid-19. Eén op de 500 Zuid-Afrikanen is met andere woorden overleden door de ziekte.

Uit een test op antilichamen is gebleken dat ruim de helft van de bevolking tussen 15 en 69 jaar in de twee zwaarst getroffen provincies al besmet geweest is. Het is echter zeer onwaarschijnlijk dat het immuniteitsniveau in andere delen van het land even hoog ligt.

De verklaring voor de scherpe daling van het aantal coronabesmettingen blijft voorlopig dus een mysterie. “Wie beweert met zekerheid de reden te kennen, liegt gewoon”, besluit Moultrie.

Lees ook: Geert Meyfroidt: “Heisa over AstraZeneca kan een kans zijn om onze vaccinatiecampagne te versnellen” (+)