Ex-Russisch president Medvedev zegt dat meer dan verdubbeling van gasprijs op komst is voor Europeanen

Nu Rusland de zelfverklaarde “volksrepublieken” Donetsk en Loehansk als onafhankelijke staten heeft erkend en meteen militairen naar de twee gebieden in Oekraïne wil sturen, staat de Europese Unie op het punt nieuwe economische en andere sancties aan te nemen tegen Rusland. In aanloop naar de aankondiging van die nieuwe sancties, maakte de Duitse bondskanselier Olaf Scholz bekend dat zijn land sowieso al de procedure voor de goedkeuring van de gaspijpleiding Nord Stream 2 stopzet. 

Die omstreden gaspijpleiding loopt via de Oostzee van Rusland naar Duitsland, waardoor Rusland voor gasexporten naar Europa veel minder afhankelijk wordt van de leiding die loopt via Oekraïne.

In Rusland reageerde voormalig president Dmitri Medvedev eerder laconiek op het nieuws: “Welkom in de nieuwe wereld waarin de Europeanen binnenkort 2.000 euro zullen betalen voor 1.000 kubieke meter aardgas!”, schreef hij op Twitter. Medvedev is regeringslid en leider van de partij Verenigd Rusland, die president Poetin steunt.

Dat zou voor alle duidelijkheid meer dan een verdubbeling zijn ten opzichte van de huidige prijzen. Momenteel zijn de Europese gasprijzen te midden van de opgelopen spanningen rond Oekraïne flink gestegen, tot zo’n 829 euro per 1.000 kubieke meter. De prijs van een megawattuur gas op de Nederlandse termijnmarkt, die leidinggevend is voor de Europese gasprijzen, steeg dinsdagochtend met 10 procent tot zo’n 80 euro om daarna weer iets terug te zakken tot 78 euro, een stijging van 7,5 procent.

Tot voor kort dekte de EU net geen kwart (24 procent) van haar energiebehoefte af met gas, waarvan ongeveer 90 procent geïmporteerd werd. Van alle import was 40 procent afkomstig van het Russische Gazprom.

Op de korte termijn verandert er op de Europese gasmarkt niet veel, omdat de controversiële gaspijpleiding door de Oostzee nog niet effectief gas leverde. Maar Rusland zal niet snel geneigd zijn verzoeken in te willigen om extra gas te leveren aan de Europese markt, verwachten experts. Daarmee blijft de gasmarkt krap. Ook verwachten experts door de stopzetting van Nord Stream 2 hoe dan ook langer hoge gasprijzen. 

“Op zich hoeft het niet veel uit te maken, want er zijn alternatieven om gas uit Rusland naar Europa te krijgen. Maar veel hangt ervan af hoezeer Gazprom, oftewel Rusland, bereid is die mogelijkheden extra te benutten”, zegt energie-econoom Hans van Cleef van ABN AMRO. “Het zal de boel langer spannend houden.”

Tussen Rusland en de Europese Unie lopen al tal van gaspijpleidingen, maar een aanzienlijk deel daarvan loopt door Oekraïne. Met Nord Stream 2 wil Rusland zijn buurland, waarmee het al jaren een gespannen verhouding heeft, omzeilen om de Oekraïners geen transportkosten te hoeven betalen. Tegen die achtergrond weigerde Gazprom, voor het grootste deel eigendom van Rusland, in te gaan op verzoeken voor meer verkoop van gas aan Europa op de korte termijn. “Gazprom komt de langetermijncontracten keurig na, maar ze leveren geen kuubje extra”, aldus Van Cleef.

Die onzekerheden zijn duidelijk terug te zien op de gasmarkt, stipt energie-expert Jilles van den Beukel van The Hague Center of Strategic Studies aan. Een contract om in januari of februari 2023 gas geleverd te krijgen is net zo duur als gas nu, en de huidige prijzen zijn bijna het vijfvoudige van die van een jaar geleden. “En er is een heel reëel scenario dat gasmarkten krap blijven. Dat is voor Europa zorgwekkend, omdat we relatief veel inkopen tegen dagprijzen.”

Dat Rusland de gaskraan naar Europa helemaal dichtdraait, is volgens de experts niet voor de hand liggend. Met de huidige krapte op de gasmarkt zit de EU toch al in een lastige positie. “De Russen hebben ons al in de hoek zitten waar ze ons willen. Ze hebben geen extra drukmiddel nodig”, zegt Van den Beukel. René Peters van onderzoeksinstituut TNO vult aan dat Rusland zelf voor zo’n 60 procent van zijn inkomsten afhankelijk is van olie en gas, dus dat een leveringstop voor het land zelf ook rampzalig is. 

Ondanks het escalerende conflict met Rusland denkt de Europese Commissie ook niet dat de gasbevoorrading van Europa in gevaar komt. Het is niet zo dat bij onderbrekingen van de gasleveringen “we van de ene op de andere dag zonder gas zullen komen te zitten”, beklemtoont een woordvoerder van de Commissie dinsdag.

Moest Rusland de gaskraan naar Europa dichtdraaien, hoeft dat volgens de Commissie niet meteen voor grote problemen te zorgen. Zo zijn de gasreserves in Europa momenteel voor ongeveer 30 procent gevuld. Bovendien zijn er verschillende landen die hun leveringen van vloeibaar aardgas aan de EU zullen kunnen opvoeren, luidt het. Azerbeidzjan wordt genoemd, maar ook Egypte, Nigeria en Noorwegen. 

Afgelopen weekend zei Commissievoorzitter Ursula von der Leyen nog dat de Europese Unie de rest van de winter gerust mag zijn over haar gasvoorraden, zelfs als de leveringen vanuit Rusland volledig onderbroken worden.

De spanningen tussen Rusland en Oekraïne maken ook energie in België wel duurder. De prijs van gas stijgt dinsdag gemiddeld dus 7,5 procent. Op de groothandelsmarkt stijgen de prijzen voor levering van stroom in maart ook met bijna 10 procent, tot ruim 190 euro per megawattuur. Ook de prijzen voor levering van stroom in april gaan omhoog, met 7,5 procent. De prijs voor levering van elektriciteit volgend jaar stijgt dinsdag 7 procent. 

N-VA-voorzitter Bart De Wever grijpt de uitspraken van Medvedev aan om nog eens te pleiten voor een verlenging van de levensduur van de jongste kerncentrales. “De federale regering bepleit al anderhalf jaar dat we CO2-neutrale kerncentrales moeten vervangen door gascentrales die ons vatbaarder maken voor dit soort chantage. Stop die waanzinnige kernuitstap nu!”, tweet hij. 

Ook Georges-Louis Bouchez, voorzitter van meerderheidspartij MR, klopt nog eens op die nagel. “Wat is er nog nodig om te beseffen dat het waanzinnig is om afhankelijk te zijn van gas? Laten we de kerncentrales nu verlengen en aan een energiemix werken die onafhankelijkheid, klimaat en prijs vrijwaart.”

De federale regering besliste eind december om door te zetten met de kernuitstap, maar bouwde halverwege maart wel nog een evaluatiemoment in om na te gaan of er voldoende vervangcapaciteit vergund kan worden. Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert en CD&V-voorzitter Joachim Coens riepen vorige week al op rekening te houden met de geopolitieke situatie. Ongeveer 40 procent van de Europese gasimport is voor rekening van Rusland, België is voor 3 à 4 procent afhankelijk van Russisch gas. 

De Belgische petroleumfederatie Energia is bezorgd over mogelijke prijsstijgingen door de toestand in Oekraïne. De sectorfederatie wijst erop dat Rusland het belangrijkste herkomstland voor ruwe aardolie in België is.

Energia, dat onder meer verschillende tankstationketens vertegenwoordigt, heeft statistieken over de import van olie in België op zijn website geplaatst. Rusland is het belangrijkste importland van ruwe aardolie voor België, blijkt daaruit. 

In 2020 kwam 32 procent van de ingevoerde aardolie uit Rusland, gevolgd door het Midden-Oosten - met Saoedi-Arabië al belangrijkste leverancier - met 24 procent.

De sector volgt de situatie op de voet, zegt Energia-woordvoerder Jean-Benoît Schrans. “We weten dat de geopolitieke situatie een impact heeft op de energieprijzen in de wereld, niet alleen de prijzen voor gas en elektriciteit maar ook de brandstofprijzen. We zijn bezorgd over een mogelijke escalatie van de prijzen.”

Mocht Rusland wegvallen als leverancier, kunnen andere landen volgens de woordvoerder wel een oplossing bieden.