Europese Commissie start procedure tegen Polen omdat het voorrang EU-recht niet respecteert

Het Poolse Grondwettelijk Hof oordeelde enkele maanden geleden dat de Europese verdragen niet compatibel zijn met de Poolse grondwet. Daarmee stelde het openlijk de primauteit van het Europees recht in vraag. Nochtans is die voorrang van het EU-recht op nationaal recht, tenminste in die domeinen waarover Europa zeggenschap heeft, een van de hoekstenen van de Europese Unie.

De voorbije weken heeft de Commissie pogingen ondernomen om met Warschau in dialoog te gaan over de kwestie, “maar de situatie verbetert niet”, zegt commissaris voor Justitie Didier Reynders (MR) op Twitter. “De fundamenten van het recht van de Europese Unie, vooral de primauteit van het EU-recht, moeten worden gerespecteerd.”

De nieuwe procedure betekent dat de Polen nu twee maanden de tijd hebben om te antwoorden op de ingebrekestelling die de Commissie hen nu stuurt. Als de zaak niet opgelost raakt, kan de Commissie de zaak tot voor het Europees Hof van Justitie brengen. De Commissie stelt zich ook “ernstige vragen” bij de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van het Grondwettelijk Hof. Dat Hof beantwoordt zelfs niet meer aan de vereisten van wat een rechtbank hoort te zijn, luidt het scherp.

Het is niet de eerste keer dat de Commissie en Polen botsen over de rechtsstaat, maar de vastgestelde problemen worden wel steeds ernstiger. Zo werd al in 2017 een artikel 7-procedure gestart om Polen weer op het rechte pad te brengen. Die procedure kan het land een schorsing van zijn stemrecht in de Europese ministerraden opleveren, maar de zaak zit precies op dat niveau geblokkeerd. 

Voor het Europees Hof van Justitie moest Polen in juli van dit jaar wel al twee keer in het zand bijten. Dat Hof oordeelde toen dat het sanctieregime voor Poolse rechters in strijd is met het EU-recht. Het legde Polen ook voorlopige maatregelen op omdat de kaduke werking van de rechterlijke macht het hele justitiële systeem dreigt aan te tasten. Maar omdat het Grondwettelijk Hof die maatregelen afwees en Polen ze dus niet uitvoerde, legde het EU-Hof het land een boete van 1 miljoen euro per dag op, tot de maatregelen wel worden nageleefd - voorlopig zonder effect. Het sanctieregime voor Poolse rechters zit intussen opnieuw bij het Hof in Luxemburg, nadat de Commissie heeft vastgesteld dat Warschau ook dit arrest niet uitvoert.