Europese Commissie start gevecht over Sociaal Klimaatfonds

Om de Europese economie er na de dreun van de coronacrisis weer bovenop te helpen, tuigde de EU vorig jaar NextGenerationEU op. Dat herstelinstrument beschikt over een slagkracht van meer dan 800 miljard euro - geld dat vooral voor investeringen en hervormingen in de lidstaten bedoeld is. Voor de financiering van NextGenerationEU gaat Europa via de uitgifte van obligaties schulden aan.

De Commissie heeft woensdag voorgesteld met welke nieuwe inkomsten voor de Europese begroting ze die schulden tegen 2058 helemaal wil kunnen terugbetalen. Het gaat om maatregelen die ook de Europese klimaatagenda moeten helpen realiseren. Zo is er in de eerste plaats de hervorming en uitbreiding van het emissiehandelssysteem (ETS), die op kruissnelheid ongeveer 12 miljard euro per jaar moet opleveren voor de Europese begroting. Om dat te realiseren, wil de Commissie het bestaande systeem aanscherpen, de scheepvaartsector erbij betrekken, de gratis uitstootrechten voor de luchtvaartsector gradueel afbouwen en een nieuw systeem voor de verwarming van gebouwen en de transportsector oprichten.

Maar de nieuwe inkomsten uit de emissiehandel moeten ook het Sociaal Klimaatfonds financieren. Dat moet de hele transitie naar een klimaatneutrale economie tegen 2050 betaalbaar houden. Want het risico is bijvoorbeeld niet denkbeeldig dat brandstoffenhandelaars de hogere kostprijs van hun producten gaan doorrekenen aan hun klanten. Dat het fonds geen overbodige luxe is, bewijst het feit dat vandaag al tientallen miljoenen Europeanen in energiearmoede leven.

De Commissie wil 25% van de inkomsten van het nieuw ETS-systeem voor gebouwen en transport naar het Sociaal Klimaatfonds afleiden. Eerder maakte ze al bekend dat het fonds over zo’n 144 miljard euro moet beschikken, een bedrag waarvan de helft door de lidstaten zelf moeten worden opgehoest. Het is niet enkel bedoeld om kwetsbare gezinnen te beschermen, maar ook om kleine ondernemingen investeringssteun te bieden en indien nodig tijdelijke rechtstreekse inkomenssteun.

Over de nieuwe eigen middelen voor de Europese begroting en het Sociaal Klimaatfonds zal nog stevig gediscussieerd worden door de lidstaten, die het hele pakket unaniem moeten goedkeuren. De Poolse minister van Klimaat Anna Moskwa noemde het voorstel al “onmogelijk te aanvaarden” omdat het een te grote last op de schouders van de burgers zou leggen.

Behalve met een nieuw ETS-systeem wil de Commissie haar schulden ook via de nieuwe Europese CO2-grenstaks financieren. Dat mechanisme voorziet een koolstofprijs voor goederen die in derde landen worden geproduceerd, maar in minder duurzame omstandigheden. Concreet wil de Commissie producenten in een aantal specifieke sectoren in niet-EU-landen aanmoedigen groen te produceren, zodat Europa niet met ‘carbon leakage’ te maken krijgt, het fenomeen waarbij de productie verhuist naar landen en regio’s met minder strenge uitstootnormen. De Commissie wil 75% van de inkomsten uit dit mechanisme in de Europese schatkist storten.

Tot slot wil de Commissie ook de inkomsten uit het nieuwe internationale kader voor de vennootschapsbelasting voor de Europese begroting aanwenden. In de schoot van de OESO en de G20 maakten meer dan 130 landen in oktober de afspraak om bedrijfswinsten te belasten op de plaats waar de economische activiteit plaatsvinden en de waardecreatie gebeurt. Als het van de Commissie afhangt, zal 15% van het percentage restwinsten van de bedrijven die onder het toepassingsgebied vallen en dat onder de Europese lidstaten wordt herverdeeld, aan de Europese begroting toegewezen worden.

De Commissie maakt zich sterk dat de drie nieuwe eigen inkomsten op kruissnelheid in de periode 2026-2030 gemiddeld tot 17 miljard euro per jaar opleveren voor de begroting van de Europese Unie.