‘Eeuwige gevangene’ getuigt over 20 jaar opsluiting in Guantanamo Bay: “Er wordt ingegrepen in elk aspect van mijn bestaan”

Khalid Qasim heeft de Jemenitische nationaliteit en werd in 2002 opgesloten in Guantanamo Bay op verdenking van terrorisme en wordt beschouwd als een ‘eeuwige gevangene’. Hij werd nooit aangeklaagd voor een misdaad en kreeg nooit de kans om tijdens een proces zijn onschuld te bewijzen. Hij werd in 2000 aangehouden door de Afghaanse politie en overgedragen aan de Amerikaanse troepen. Later bleek dat de VS lokale rechtshandhavers grote financiële stimulansen gaf om Arabische gevangenen over te dragen voor ondervraging. In 2017 bracht ‘The Guardian’ zijn verhaal via zijn advocaat al eens naar buiten. 

In een nieuw opiniestuk in ‘The Guardian’ noemt Qasim zichzelf “een expert in onrechtvaardigheid”. “Voor mensen zoals ik is gerechtigheid niet iets wat de VS interesseert”, schrijft hij. In de gevangenis van Guantanamo gaat die onrechtvaardigheid nog een stap verder, klinkt het. “Hier worden we niet alleen in de verhoorkamers gefolterd, maar ook in ons dagelijks leven. (...) Er wordt ingegrepen in elk aspect van mijn bestaan - mijn slaap, mijn eten, mijn stappen.” 

Volgens Qasim heeft de gevangenis ervoor gezorgd dat andere landen niet langer respect hebben voor wat de VS te zeggen heeft over mensenrechten. “Door ze te sluiten, kan Amerika de schade aan haar reputatie beginnen herstellen", vindt hij. 

Sinds de opening van de gevangenis is het regime hier en daar leefbaarder geworden, vertelt de gevangene die er verblijft sinds mei 2002. Zo zitten de gevangenen niet langer in isolatie opgesloten, maar werd in 2010 een ‘gemeenschappelijk blok’ geopend. “Maar de opzettelijke geestelijke marteling blijft hetzelfde. De regels veranderen voortdurend en zonder waarschuwing. Sommige bewakers en sommige directies zijn wreder dan andere.”

“De enige vrijheid die ik hier heb is protesteren", schrijft Qasim. Hij is al zeven jaar lang in hongerstaking. “Zeven jaar, met het gevoel dat ik niet dood ben maar ook niet leef. Ik geloof in de confrontatie met mijn cipier. Ze controleren mijn lichaam, maar niet mijn hart.” 

De Jemeniet zegt dat hij ondanks een verbod toch heeft kunnen bijleren in de gevangenis. Hij vond rust in schilderen en is fier op zijn kunst. Hij slaagde erin om enkele van zijn schilderijen op te sturen voor een tentoonstelling in een New Yorks museum. “Toen ze daar waren, dacht ik aan hoe de schilderijen zouden uitkijken over de elegante straten en de grote gebouwen. En aan de mensen die vanuit hun aangename stad naar binnen zouden kijken, en dat zij zich onmogelijk zouden kunnen voorstellen hoe onze levens zijn", herinnert Qasim zich.  

“Maar ook deze opluchting werd van me afgepakt”, vertelt hij. Het is inmiddels verboden om de kunst naar buiten brengen, en cipiers zorgen ervoor dat hij niet langer kopieën van zijn werk kan maken om te tonen aan zijn advocaten. “Dus het werd een zware last. Als ik nu schilder voel ik pijn in mijn hart, omdat ik weet dat het werk dat ik doe nooit door iemand anders zal worden gezien.” 

Ex-president Barack Obama had van de sluiting van Guantanamo Bay een van de belangrijkste punten van zijn verkiezingscampagne gemaakt, maar slaagde er niet in die belofte ook in te willigen. “Wij waren optimistisch en geloofden hem”, herinnert Qasim zich. Hij hoopt dat de Biden-administratie er wél in zal slagen. “Hij zou er alles aan moeten doen om de gevangenis te sluiten.” 

Ondanks alles blijft Qasim een hoopvol iemand, schrijft hij. “Ik weet niet waar ik naartoe zal gaan, of wat ik zal doen. Maar er is een leven voor mij buiten deze gevangenis.”