De hallucinante cijfers over de voedselcatastrofe die dreigt

Secretaris-generaal Antonio Guterres van de Verenigde Naties waarschuwde voor “het schrikbeeld van wereldwijde voedseltekorten in de komende maanden” en benadrukte dat “als we mensen niet voeden, we conflicten voeden”.

Hij zei dat de oorlog in Oekraïne de factoren die bijdragen tot de wereldwijde voedselcrisis heeft versterkt en versneld: de klimaatverandering, de Covid-pandemie en de groeiende ongelijkheid tussen rijke en arme landen.

Oekraïne en Rusland zijn de graanschuur van de wereld. Beide landen samen leveren 28 procent van de wereldwijd verhandelde tarwe, 29 procent van de gerst, 15 procent van de maïs en 75 procent van de zonnebloemolie. Bovendien staan Oekraïne en Rusland in voor ongeveer de helft van de geïmporteerde granen door Libanon en Tunesië; voor Libië en Egypte gaat het zelfs om twee derde, zo weet ‘The Economist’. De Oekraïense voedselexport levert de broodnodige calorieën om 400 miljoen mensen te voeden.

Door de oorlog ligt de export zo goed als stil. Ongeveer 25 miljoen ton maïs en tarwe, gelijk aan de jaarlijkse consumptie van alle minst ontwikkelde economieën ter wereld, zit vast in Oekraïne. De gevolgen zijn niet min. De tarweprijzen stegen al met 53 procent sinds het begin van het jaar en nog eens 6 procent op 16 mei, nadat India had aangekondigd de export te stoppen wegens een extreme hittegolf.

Dit alles zal een zwaar effect hebben, niet in het minst op de armen. Huishoudens in opkomende markten geven 25 procent van hun budget uit aan voedsel en in Afrika bezuiden de Sahara zelfs 40 procent. In Egypte levert brood 30 procent van alle calorieën.

Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) is graan goed voor 13 procent van het droogvoer voor runderen. In 2021 importeerde China alleen al 28 miljoen ton maïs om zijn varkens te voeren, meer dan Oekraïne in een jaar exporteerde.

Ondanks de stijgende graanprijzen, kunnen boeren elders in de wereld het tekort niet opvangen. Bovendien krimpen de winstmarges door de stijgende prijzen van kunstmest en energie. Dit zijn de belangrijkste kosten voor boeren en beide markten worden verstoord door sancties en de wedloop om aardgas. Als boeren bezuinigen op kunstmest, zullen de wereldwijde opbrengsten op het verkeerde moment lager zijn. Ook door extreme droogte zal de opbrengst op vele plekken een stuk minder uitvallen.

De crisis “dreigt tientallen miljoenen mensen in een situatie van voedselonzekerheid, ondervoeding en verhongering te duwen” en “zou jaren kunnen duren”, waarschuwde Guterres. “In slechts twee jaar tijd is het aantal mensen dat lijdt onder ernstige voedselonzekerheid verdubbeld van 135 miljoen vóór de pandemie tot 276 miljoen nu.”

Het doorbreken van de blokkade van de Zwarte Zee zou al het begin van een oplossing zijn, maar daarvoor moeten drie landen aan boord gehesen worden. Rusland moet Oekraïense scheepvaart toestaan; Oekraïne moet de toegang tot de haven van Odesa ontmijnen; en Turkije moet boten die worden geëscorteerd door militaire schepen, door de Bosporus laten varen.

De Secretaris-generaal van de Verenigde Naties heeft Rusland inmiddels opgeroepen de blokkade van de graanexport uit Oekraïne op te heffen. Aan het Westen vroeg hij om Russische meststoffen toe te laten op de wereldmarkten. Zo kan de wereldwijde voedselcrisis doeltreffend worden aangepakt.

Rusland moet de veilige export toestaan van graan dat in de Oekraïense havens ligt opgeslagen, zei Guterres tijdens een bijeenkomst van ministers in New York. Tegelijkertijd moeten “Russische levensmiddelen en meststoffen volledige en onbeperkte toegang hebben tot de wereldmarkten”, aldus de VN-chef. 

“Ik ben hoopvol maar er is nog een weg te gaan. De complexe veiligheids-, economische en financiële implicaties vergen goede wil van alle partijen”, verklaarde hij.

Guterres onderhandelt al enkele weken over beide kwesties met Rusland, Oekraïne, de VS, de Europese Unie en Turkije, dat kan helpen bij het opruimen van mijnen in de buurt van Oekraïense havens. 

Indien de oorlog voortduurt en de voorraden uit Rusland en Oekraïne beperkt blijven, zouden honderden miljoenen mensen extra in armoede kunnen belanden. Politieke onrust zal zich uitbreiden en mensen zullen verhongeren. Een snelle oplossing is dus meer dan nodig. 

Lees ook: 

Allerrijksten nog rijker dankzij corona en oorlog in Oekraïne: “Arm zijn was nog nooit zo duur” (+)

”Begin dit jaar deden 177.000 Belgen een beroep op de voedselbank”: hoe werkt dat ? En wanneer kan je er terecht?