Daarom komen zoveel virussen van vleermuizen

Coronavirussen, waartoe het nieuwe 2019-nCoV virus behoort, zijn zoönoses. Het zijn ziektes die overdraagbaar zijn van dieren tot mensen. Onderzoekers verwachten dat het nieuwe virus van vleermuizen komt. Vleermuizen hebben namelijk een hoger risico om zoönoses te verspreiden dan andere zoogdieren blijkt uit een onderzoek van 2017. De dieren kunnen zelf probleemloos met de virussen leven omdat hun immuunsysteem anders reageert dan het onze.

Vleermuizen kunnen grote afstanden afleggen en zo makkelijk ziektes verspreiden. Ze geven ook virussen door via hun uitwerpselen die op fruit voor andere dieren kunnen belanden. In maart vorig jaar voorspelde onderzoekers in een studie zelfs dat vleermuizen de oorzaak voor een nieuwe corona-uitbraak konden zijn. In de studie schreven de onderzoekers: “Er is een grote kans dat toekomstige SARS- en MERS-achtige virussen zullen ontstaan bij vleermuizen, en er is een grote kans dat dat zal gebeuren in China.”

Op markten in China worden levende en dode, soms wilde, dieren zoals honden, kippen, varkens, slangen, civetkatten verkocht. “Voor culturele redenen in de regio willen mensen de dieren die ze kopen zien geslacht worden”, zegt Emily Langdon, een expert in besmettelijke ziekten in een artikel voor de Universiteit van Chicago. Virussen krijgen zo vrij spel om mensen snel te besmetten. Omdat de nieuwe virussen nog nooit eerder bij mensen voorkwamen hebben we geen immuniteit voor de ziektes. 

De Wildlife Conservaton Society (WCS), gevestigd in New York, riep daarom vorige week op om alle markten in China die wilde dieren verhandelen te sluiten. “Slecht gereguleerde markten voor levende dieren, gemengd met illegale handel van wilde dieren en planten zijn een unieke kans voor virussen om mensen te besmetten”, klinkt het bij dokter Christian Walzer, directeur van de organisatie. China sloot de markt in Wuhan, maar volgens WCS zijn er nog verschillende anderen in China en buurlanden.

Omdat het nieuwe coronavirus ook genetisch lijkt op dat van slangen, veronderstellen onderzoekers dat mensen het virus niet rechtstreeks van vleermuizen kregen, maar dat het eerst bij slangen zat. Op de markt in Wuhan zijn de besmette slangen mogelijk verkocht.

In de laatste 45 jaar waren drie andere pandemieën veroorzaakt door vleermuizen. SARS, de epidemische ziekte die aan het begin van de eeuw ongeveer 350 doden maakte, was zeer waarschijnlijk afkomstig van de Chinese hoefijzerneusvleermuis en daarna op mensen overgegaan zijn via civetkatten. De vleermuizen leefden in een grot minder dan 1 kilometer van het dichtstbijzijnde dorp. MERS, een ander virus in de coronafamilie zou ook gestart zijn bij de beruchte vleermuizen. Maar ook ebola, dat sinds 1976 aan 13.500 het leven kostte, vindt zijn oorzaak bij de vliegende zoogdieren.

In 2013 ontdekten Chinese onderzoekers dat de coronavirussen die vleermuizen meedragen ook overdraagbaar zijn op mensen omdat de plaats in het DNA waar het virus zicht vastzet, dezelfde is bij mensen als vleermuizen. Als een vleermuis het virus kan meedragen, kunnen mensen dat dus ook.