“De pest roeide één derde van de Bruggelingen uit”: Joren Vermeersch schrijft boek over ‘De Zwarte Dood’

Zo’n derde van de hele Europese bevolking zou het leven gelaten hebben in de eerste uitbraak van de pest-bacil Yersinia Pestis, beter bekend als de Zwarte Dood. De menselijke tol van de ziekte in Brugge, toen één van de grootste steden van Europa met meer dan 35.000 inwoners, was veel zwaarder dan tot nu toe aangenomen werd. Joren Vermeersch ontdekte perkamenten die wezen op de uitbreiding van kerkhoven in de stad en op een staat van complete chaos binnen de kerk. “Zo blijkt uit de kronieken van de Sint-Donaaskerk dat er onvoldoende priesters over waren om alle parochies te kunnen blijven bemannen”, zegt Vermeersch. “Opvallend ook was dat er voor het pestjaar 1349 uitzonderlijk geen stadsrekening bewaard is. Het zijn duidelijke tekenen aan de wand van rampzalige sterfte.”

Het Bisschoppelijk Archief bevat een unieke Latijnse bron uit 1348 die nog nooit eerder in het Nederlands werd vertaald: een brief van een naaste medewerker van de paus in Avignon gericht aan de kanunniken van de Brugse Sint-Donaaskerk. Daarin beschrijft de auteur in geuren en kleuren de verschrikkelijke symptomen van de ziekte en waarschuwt hij de Bruggelingen dat de Zwarte Dood er onvermijdelijk zit aan te komen. “De paniek die zich toen van de stad moet hebben meester gemaakt moet enorm geweest zijn”, zegt Vermeersch. “Toen de pest in 1349 effectief toesloeg lagen lijken te rotten in de straten, wat graaf Lodewijk van Male ertoe bracht om in augustus van dat jaar een massagraf aan te leggen buiten de stadsmuren van wel zes voetbalvelden groot.”

Vermeersch raakte getroffen door het plichtsbewustzijn van de Bruggelingen tijdens die verwoestende epidemie. Meer dan één derde van de Bruggelingen stierf toen op amper drie maanden tijd. “De priesters bleven met ware doodsverachting de ziekenzalving toedienen, waardoor ze vielen als vliegen. Ook het hele personeelsbestand van de Brugse hospitalen Sint-Jan en Potterie is bezweken aan de Zwarte Dood. Broeders en zusters bleven koppig de stervenden verzorgen, hoewel ze wisten dat ze daarmee hun eigen doodsvonnis tekenden. Als er één van hen bezweek, stond er vrijwel onmiddellijk een nieuwe Bruggeling klaar om zijn of haar plaats in te nemen en de zieken te verzorgen.”

‘1349, Hoe de Zwarte Dood Vlaanderen en Europa veranderde’ van Joren Vermeersch werd uitgegeven bij Uitgeverij Vrijdag Boeken en is te koop in de betere boekhandel aan 22,50 euro. Het is inmiddels aan de tweede druk toe. Op zondag 16 februari om 10 uur geeft Joren Vermeersch een openbare lezing in CC De Dijk voor Gidsenkring Brugge.