Witte zondag: het definitieve einde van het Vlaams Belang

De steile groei die het Vlaams Blok op 24 november 1991 - die beruchte 'zwarte zondag'- noteerde, lijkt vandaag een bijzonder ver verleden. In zowat alle vroege resultaten staat Vlaams Belang op zwaar verlies, hen voornamelijk toegediend door het succes van N-VA. Op sommige plaatsten flirt de partij zelfs met de kiesdrempel. Het eigen doel van 10 procent lijkt zo bijzonder ver weg.

Het verhaal van de extreemrechtse partij was er nochtans lange tijd één van groei. In 1978 ontstond een kartellijst die twee splinterpartijen van de voormalige Volksunie samenbracht: de Vlaams Nationale Partij van Karel Dillen en de Vlaamse Volkspartij van ex-senator Lode Claes. Uiteindelijk kreeg de stroming Dillen de bovenhand en de Vlaams Nationale Partij en de radicale vleugel van de Vlaamse Volkspartij fuseerden tot de partij Vlaams Blok.

Cordon
Hoewel het Vlaams Blok zich oorspronkelijk communautair profileerde, bleek vooral het vreemdelingenvraagstuk het thema dat de partij deed groeien. Toen de partij bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1988 in Antwerpen 17,7 procent haalde, was het hek van de dam. Het leidde een later tot de creatie van het cordon sanitaire, in gang gezet door toenmalig Agalev-boegbeeld Jos Geysels. Doel: de partij de toegang tot het beleid beletten.

Dat leek het omgekeerde effect te bewerkstelligen, getuige die zwarte zondag in 1991: de partij verdriedubbelde haar stemmenaantal ten opzichte van 1987 en haalde 12 kamerzetels. Alle andere partijen verloren. Daarmee eindigde het niet voor Vlaams Blok: bij elke volgende verkiezingen groeide de partij weer een beetje, waardoor ze eind jaren 90 meer dan 600.000 Vlaamse kiezers vertegenwoordigde.

Een zware juridische klap voor het Vlaams Blok volgde in het jaar 2004, toen het Hof van Beroep in Gent de partij - of toch enkele van haar vzw's - veroordeelde wegens racisme. Niet dat dat electorale problemen opleverde: met 24 procent werd de partij dat jaar de grootste van Vlaanderen. Maar om haar overheidsdotatie niet te verliezen, vervelde de partij op einde van dat jaar in 'Vlaams Belang'.

De ommekeer
De federale verkiezingen van 2007 zorgden voor een eerste stagnatie. De partij boekte overal nog een kleine winst, maar verloor één kamerzetel in de kieskring Antwerpen. In 2009 volgde de eerste zware verkiezingsnederlaag: Vlaams Belang bleef toen op 15,3 procent steken en verloor daardoor 11 zetels in het Vlaamse Parlement.

Vlaams parlementslid Marie-Rose Morel en voorzitter Frank Vanhecke kregen binnen de partij de zwartepiet toegeschoven de eerste mindere verkiezingsuitslag. Vooral het afspringen van de kartelgesprekken met de zegevierende Lijst Dedecker werd hen aangerekend. Voor het eerst begon de partij barsten te vertonen. Toen Morel in 2008 Frank Vanhecke bleef steunen, schoven Filip Dewinter en Gerolf Annemans hun kandidaat Bruno Valkeniers naar voren. Daarop volgden het ontslag van Morel en later ook Vanhecke. Morel overleed aan de gevolgen van baarmoederkanker in februari 2011.

Een tweede klap bij de federale verkiezingen van 2010 bevestigde de algemene terugval van de partij. Bij de lokale verkiezingen van 2012 walste de N-VA over het land én over Vlaams Belang. In veel steden en gemeenten zag Vlaams Belang de helft tot twee derde van zijn kiezers verdwijnen. Toen klonk het nog dat de Vlaams Belang-kiezers 'tijdelijk strategisch' gestemd hadden. Maar als de partij hoopte de kelk tot op de bodem geledigd te hebben - met de doelstelling van 10 procent - dan was dat verkeerd gedacht. Het is nog vroeg, maar de partij lijkt vandaag volledig te zijn leeggebloed, ten voordele van N-VA.