“Op papier zijn er leerkrachten genoeg”, menen experts en politici

Velen denken bij het lerarentekort in Vlaanderen en Brussel aan een krimpend personeelsbestand. Het tegendeel is waar, blijkt uit data die ‘De Standaard’ verzamelde. Het aantal personeelsleden in het Vlaamse onderwijs stijgt en blijft stijgen. Zowel in absolute aantallen als in aantal voltijdse equivalenten (FTE’s) sneuvelden vorig schooljaar alle records.

Eind december 2022 werd aan 204.607 personeelsleden een salaris uitbetaald. In tien jaar tijd steeg het aantal FTE’s van 169.999 in 2012 naar 185.235 in 2022. Dat is contra-intuïtief, maar wel goed nieuws. Mensen lopen nog altijd warm voor een baan in het onderwijs, zij het niet altijd als leerkracht.

De verklaring voor die stijging is veelzijdig: enerzijds wordt er geïnvesteerd, bijvoorbeeld in extra kinderbegeleiders. Anderzijds volgt het personeelsbestand ook de demografische evolutie. Het aantal leerkrachten correleert met het stijgende aantal kinderen en jongeren. Toch blijft er een structureel tekort aan leerkrachten, zowel in het basis- als het secundair onderwijs.

Experts als onderwijseconoom Kristof De Witte (KU Leuven) en Dirk Van Damme, ex-topman bij de OESO, wijzen op de inefficiënte netstructuur en de lage norm om een richting te mogen organiseren. Er zijn katholieke scholen, provinciale scholen, GO!-scholen, enzovoort. Vaak met identieke opleidingen op een boogscheut afstand. Samenwerking tussen de netten is uitzonderlijk.

Open Vld-parlementslid Gwendolyn Rutten ziet in de cijfers een bewijs van haar eerdere stelling dat er op papier geen lerarentekort is, maar dat er wel onvoldoende leerkrachten voor de klas staan. Volgens Rutten moeten er drie zaken gebeuren om ervoor te zorgen dat er meer leerkrachten voor de klas staan.

Ten eerste moeten leerkrachten volgens Rutten “meer bezig zijn met lesgeven in plaats van met bijzaken”. “Onderzoek toont aan dat leerkrachten maar een derde van hun werktijd effectief aan het lesgeven zijn. Heel wat tijd gaat naar organisatie, vergaderen of administratie”, klinkt het. Zij pleit voor “één jaar paperasvrij werken”.

Ten tweede moet de uitstroom gestopt worden. Veel leerkrachten stoppen binnen de vijf jaar. Dat heeft verschillende reden. Eén ervan is dat beginnende leerkrachten veel onzekerheid hebben. Ze moeten zelf lesuren bij elkaar sprokkelen om aan een volledig lessenrooster en dus loon te geraken. Volgens Rutten moet er nagedacht worden om leerkrachten meer centraal aan te stellen en in te zetten, in plaats van de zoektocht naar voldoende uren helemaal af te wimpelen op beginnende leerkrachten, wat voor bijkomende planlast en stress zorgt.

Ten derde moeten de onderwijsgroepen, -koepels en -netten zich “anders organiseren en moeten ze meer samenwerken”. “Vandaag is het mogelijk dat aan de ene kant van de straat een school staat met een vacature voor een bepaald vak en aan de andere kant een school met een leerkracht met te weinig uren in datzelfde vak. Als die scholen tot een andere onderwijsgroep - laat staan onderwijsnet - behoren, is het de facto onmogelijk om voor beide scholen te werken. Dat soort hallucinante situaties moeten verdwijnen”, aldus Rutten.

Volgens Vlaams parlementslid en voorzitter van de commissie Onderwijs Karolien Grosemans (N-VA) weerspiegelt “de theoretische leerkracht-leerling ratio niet de werkelijke klasgrootte”. “We hebben in Vlaanderen één van de laagste ratio’s, dit wil zeggen dat de meeste landen minder leerkrachten per leerling hebben”, zegt ze. “Vooral in het secundair onderwijs zijn er zeer veel mensen die wel betaald worden met onderwijsmiddelen maar niet voor de klas staan. Dit valt niet te rijmen met het tekort aan leraars in de klas en moet aangepakt worden.”

Ook CD&V-parlementslid Lies Vandromme reageert: “Ik lees vooral veel over wat leerkrachten wel en niet moeten zijn en moeten doen. Het lijkt wel of de Raad der Wijzen de debatten niet in de luwte, maar op de stoep voert. En ik hoor daar maar weinig hoe we concreet aan de slag gaan met de problemen die zich stellen in het onderwijs”, zegt ze. “Zo lijken leerkrachten wel weerloze pionnen op een ideologisch schaakbord. En zo betuttelen we hen kapot, recht richting de uitgang. Vrijheid van onderwijs blijft voor CD&V de hoeksteen van het onderwijssysteem. Daarbinnen ontplooien zich de beste onderwijskansen voor leerlingen.”