Onschuldige foto’s van Vlaamse kinderen in sportclub of jeugdbeweging doelwit van pedoseksuelen

Met honderden zijn ze, de sportclubs, scholen, jeugdbewegingen en verenigingen die foto's online plaatsen: vaak gebeurt dat op sites als Flickr.com, zodat ouders en familieleden ze kunnen bekijken. Vaak staan die foto's openbaar en zijn ze gemakkelijk te vinden. 

Maar heel wat beelden blijken nu ook in foute handen te vallen. ‘Pano' ontdekte hoe sommige foto’s, die normaal maar enkele tientallen keren worden bekeken, op Flickr honderdduizenden views hebben. Een bepaald album van een zomerkamp van zes jaar geleden is in totaal zelfs al 16 miljoen keer bekeken. Telkens gaat het om foto’s waar een stuk ondergoed van een kind te zien is, of om kinderen in badkledij. Onder die foto’s werden vaak ook ranzige, pedoseksuele commentaren geschreven.

Pano signaleert dat er ook foto’s verschijnen op een Russische website die bekend staat als verzamelplaats voor downloaders van misbruikbeelden van kinderen. “Het is naast een fotodatabank ook meer en meer een ontmoetingsplaats”, zegt Yves Goethals, hoofd van de cel kindermisbruik bij de federale politie. “Daar leren ze elkaar kennen, en daarna zetten ze hun praktijken verder op kanalen waar ze meer onzichtbaar zijn voor onze diensten.”

We moeten er ons meer van bewust zijn dat we met z’n allen gevaar lopen, reageert Heidi De Pauw, CEO van Child Focus. “We moeten een evenwicht vinden tussen voorzichtigheid en preutsheid. Maar we kunnen er ook voor zorgen dat mensen die eventueel seksuele betekenis geven aan die foto’s, ze niet kunnen bekijken. Privacy-instellingen zijn er om te gebruiken.”

Vlaams minister van Media Benjamin Dalle (CD&V) reageert “ontzet” op de reportage en zegt dat hij wil overleggen met jeugdverenigingen om de privacy in de digitale wereld beter te garanderen. “We moeten nog bewuster omspringen met sociale media en het gebruik van digitale kanalen bij jeugdorganisaties. Elk kind heeft recht op een onschuldige jeugd, maar in een steeds meer digitale wereld zijn er nieuwe gevaren en uitdagingen”, vindt minister Dalle, die ook bevoegd is voor Jeugd. 

De CD&V-minister wijst erop dat in het verleden via het Kenniscentrum Mediawijsheid acties werden opgezet om jeugdorganisaties concrete tips te geven om beter om te springen met online privacy. Daarnaast zijn ook de Vlaamse Jeugdraad en De Ambrassade erg betrokken en geëngageerd. “Die acties moeten we versterken. Het Vlaamse regeerakkoord voorziet dat we op tal van domeinen, waaronder privacy, jongeren nog meer mediawijs moeten maken”.

Nieuwe regels zijn daar volgens Dalle niet voor nodig. “Laat ons inzetten op het nog beter informeren en sensibiliseren van leiding en organisaties. Extra regeltjes zullen hierin niet helpen. Het begint daarenboven ook vaak bij onszelf: met goeie privacy-instellingen kunnen veel problemen al voorkomen worden”, besluit de minister. 

Federaal minister voor Privacy Philippe De Backer (Open Vld) kondigt aan dat hij contact zal opnemen met de bevoegde ministers voor Jeugd. “Samen met hen zal hij de scholenkoepels en koepels van jeugdverenigingen “extra informeren over het belang van privacy, én zeker die van minderjarigen. En dat in de online én offline wereld.” 

Chirojeugd Vlaanderen reageert geschrokken op de Pano-reportage. Enkele van de betrokken groepen dienden klacht in en de koepel heeft volgens nationaal secretaris Niels De Ceulaer alle informatie en richtlijnen over het veilig online plaatsen van foto’s gebundeld, en prominent op zijn website gezet. Zo wordt bijvoorbeeld aangeraden om fotoalbums te delen via een besloten groep, duidelijke afspraken te maken met ouders en leden over welke foto’s gedeeld worden, en selectief te zijn met het publiceren van foto’s. De informatie zal ook nog eens extra gedeeld worden via sociale media.

Chirojeugd Vlaanderen wil wel vermijden dat de chiroleiding straks geen foto’s meer post. “Mensen die foto’s posten treffen geen schuld. Je kan dit niet vermijden, maar je kan je wel iets bewuster zijn”, aldus De Ceulaer.

Ook Scouts en Gidsen Vlaanderen heeft naar aanleiding van de reportage op zijn website nog eens vijf handvaten in herinnering gebracht, om het risico op misbruik van foto’s met scouts en gidsen te beperken. “Het is nog altijd redelijk uitzonderlijk dat we meldingen krijgen, maar het blijft een ernstig fenomeen. Het zal je maar overkomen”, zegt woordvoerder Jan Van Reusel. Hij benadrukt dat de scoutsleiding, mede door de recente wetgeving en richtlijnen rond GDPR, zich wel al erg bewust is van de mogelijke gevaren van het internet. 

Mensen die vieze commentaren onder online kinderfoto’s plaatsen, kunnen volgens Child Focus vervolgd worden voor openbare zedenschennis, volgens artikel 383 in het Strafwetboek. Maar dan moet de commentaar heel expliciet zijn, waardoor vele opmerkingen zich in de grijze zone bevinden. “Wij kennen gevallen waarbij er onder een filmpje staat ‘Ga naar seconde zoveel’, omdat daar een onderbroek te zien is. Maar een tijdsaanduiding neerschrijven is niet strafbaar”, geeft Charlotte Verhofstadt, policy officer bij Child Focus, als voorbeeld.

Ook optreden tegen het verspreiden van foto’s op sites voor downloaders van misbruikbeelden van kinderen is strafrechtelijk niet eenvoudig. Volgens artikel 383bis van het Strafwetboek is het verspreiden en bezitten van kinderpornografisch materiaal strafbaar. Maar dan moet er een seksuele handeling te zien zijn, wat bij gestolen kinderfoto’s niet het geval is. “Hier gaat het niet om illegaal beeldmateriaal, maar als je dat in een andere context post en er komen comments bij krijgt dat een heel andere sfeer, en daar kunnen we strafrechtelijk niets tegen doen”, legt Verhofstadt uit.

Ze vindt daarom dat nagedacht moet worden over het aanpakken van beeldmateriaal dat misbruikt wordt. “Dat is een denkoefening die gemaakt moet worden, maar die niet evident zal zijn. Het is niet eenvoudig te bepalen wanneer een commentaar expliciet genoemd kan worden”, besluit Verhofstadt.