Nog maar eens D-day voor 3M: vandaag valt wellicht beslissing over stilleggen fabriek

"De maat is vol", konk het bij burgemeester André Van de Vyver (Groen). Op een persconferentie waar het voltallige gemeentecollege aanwezig was, werd aangekondigd dat Zwijndrecht 3M in gebreke stelt. Net zoals de Vlaamse regering dat eerder al deed. "We stappen naar de rechter en eisen dat de vervuiler zijn verantwoordelijkheid draagt." Als 3M niet binnen twee weken het engagement opneemt om gemaakte kosten van Zwijndrecht en haar inwoners te vergoeden, of als het nalaat transparantie te bieden over meetresultaten, volgt er een strafklacht. Daarnaast dient de gemeente in elk geval een klacht met burgerlijke partijstelling in bij het huidige gerechtelijke onderzoek naar de vervuiling. Wie in Zwijndrecht woont en schade heeft geleden, kan zich bij die procedures aansluiten.

De juridische stappen van Zwijndrecht komen er nadat het Agentschap Zorg en Gezondheid deze week de resultaten bekendmaakte van het bloedonderzoek dat afgelopen zomer werd uitgevoerd bij zo'n 800 omwonenden. Daaruit blijkt dat de helft onder hen een te hoog PFOS-gehalte in het bloed heeft. Slechts één op de tien deelnemers heeft een waarde waarbij geen gezondheidseffecten worden verwacht. Dat bloedonderzoek wil Zwijndrecht nu mogelijk maken voor al haar inwoners. Daarnaast kijkt de gemeente ook naar de Vlaamse regering voor een financiële compensatie, onder meer voor de stilgelegde infrastructuurwerken en de sanering van vervuilde grond.

"We kunnen de gevolgen en kosten daarvan moeilijk al begroten, maar het staat buiten kijf dat die aanzienlijk zullen zijn", vertelt de burgemeester. "Ook onze inwoners zitten al met de gevolgen. Mensen die bouwen moeten onverwacht extra stalen laten nemen." De kans dat die kosten in het niks verdwijnen met wat nog volgt, is groot. "Onze inwoners worden nu gegijzeld door onzekerheid", zegt schepen van Leefmilieu Steven Vervaet (Groen). "Ze staan voor onmogelijke keuzes die zware kosten met zich meebrengen: hier blijven wonen ten koste van de gezondheid, of verhuizen in afwachting van een sanering."

Naast de ingebrekestelling van de gemeente, legde ook de Omgevingsinspectie gisteren 3M het vuur aan de schenen. In een hoorzitting die minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) had geëist na de onrustwekkende resultaten van het bloedonderzoek, moest het bedrijf aantonen dat het via haar huidige uitstoot de omwonenden niet blootstelt aan de uitstoot van forever chemicals. Dat zijn synthetische chemische stoffen die niet biologisch afbreekbaar zijn. Als 3M daar niet in slaagt, wil Demir een deel van de fabriek dichtgooien. In een persbericht dat het bedrijf gisteren verspreidde, klinkt het dat een stillegging van hun productieactiviteiten 'niemand ten goede zou komen' en zou leiden tot banenverlies. Zo haalt de chemiereus het Oosterweelproject aan, dat erdoor op losse schroeven zou komen te staan. Of de deuren open blijven, wordt naar alle verwachting vandaag duidelijk. Door de urenlange argumentatie van 3M-directeur Peter Vermeulen en de karrenvracht aan documenten die het bedrijf neerlegde, was een sluitende analyse van de inspectie gisteravond geen optie meer.

Bij omwonenden neemt de onrust toe. Presentator Kobe Ilsen, die opgroeide in de Antwerpse gemeente, gaf op Instagram aan dat hij als oud-inwoner "boordevol PFOS" zit, net als zijn moeder, adoptievader en schoonzus. Ook om zijn petekind, neefjes en nichtje maakt hij zich zorgen. "Kinderen tussen 7 en 16 jaar", schrijft hij. "Vergiftigd."

Daarnaast neemt de onrust toe bij het personeel van 3M, dat zich tussen hamer en aambeeld bevindt. Ze vrezen voor hun job en maken zich tegelijk almaar meer zorgen over hun eigen gezondheid, alle mails van de directie met steevast dezelfde geruststellende boodschap ten spijt. "Het vertrouwen raakt steeds verder zoek", bevestigt vakbondssecretaris Levi Sollie (ABVV). De vakbonden vragen daarom aan de directie om zich transparanter op te stellen, al is er in de wandelgangen ook begrip. "Ze hebben hier niks meer in de pap te brokken", luidt het. "De Amerikaanse eigenaars hebben de communicatie volledig overgenomen. Ze wikken elk woord en hebben een hemelse schrik voor de wereldwijde gevolgen die er kunnen zijn." Intussen ging 3M akkoord om opnieuw het bloed van werknemers en ex-werknemers te laten onderzoeken, zo'n 400 in totaal. Een onafhankelijke instantie zorgt voor een analyse, al klinkt het dat slechts een fractie van die afnames effectief gecontroleerd zou worden.

Lees ook: ONZE OPINIE. Een bedrijf dat ons valselijk geruststelt, hoeven we niet ten allen prijze hier te houden (+)