Sinds midden januari is het motivationeel draagvlak van de bevolking gedaald. Die daling heeft zich de afgelopen week niet verder gezet, maar de onderzoekers waarschuwen vandaag voor de psychologische dip waarin we ons bevinden. “De situatie is heel anders dan na de eerste lockdown die uitmondde in een mooie zomer die relatieve vrijheid bracht”, merken de onderzoekers op.

Vandaag staat ons welbevinden meer onder druk. Tijdens de tweede lockdown bleef 50 tot 67 procent van de bevolking tot midden januari volledig achter de maatregelen staan. Maar toen begon dat aantal af te zwakken. De wetenschappers zijn streng voor de politieke beslissing in januari om kappers en andere contactberoepen als “zogenaamde stimulans voor onze mentale gezondheid” te heropenen. Door die beslissing “waarmee de overheid haar eigen epidemiologische doelstellingen opgaf, was het hek van de dam”, staat in het rapport te lezen.

Het motivationeel draagvlak kreeg een flinke deuk en nog slechts 25 à 35 procent van de bevolking bleef overtuigd van de noodzaak en de doeltreffendheid van de maatregelen. Ook de risicoperceptie, die aangeeft hoe ernstig mensen het gevaar van de pandemie aanvoelen, ging sterk achteruit. Sinds afgelopen weekend is deze dalende trend gestopt. Maar de time-out die het Overlegcomité zich vorige week gunde, zal niet voldoende zijn om het motivationeel draagvlak gevoelig te verhogen.

Daarom stellen de onderzoekers in het rapport een nieuwe aanpak voor, een advies om het draagvlak bij de bevolking intact te houden. Dat is volgens het rapport hoogstdringend want “het einde van deze tweede (semi-)lockdown is nog niet in zicht, het motivationeel draagvlak is laag en een derde golf staat mogelijk voor de deur.” 

Ook motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent) pleit voor een nieuwe aanpak: de bevolking krijgt garanties op versoepelingen indien een vooraf opgesteld doel gedurende langere tijd is bereikt. De overheid moet daarin een meer coachende rol opnemen. “Uitspraken zoals ‘hou vol’ of ‘gebruik je gezond verstand’ zijn holle motivationele boutades als je de bevolking niet laat meedenken over het grotere plaatje”, zegt de onderzoeker.

Een nieuwe aanpak waarbij de verschillende regeringen onderling overeenkomen om duidelijke doelstellingen te omschrijven, kan wel vruchten afwerpen, omdat het de bevolking perspectief geeft. Die strategie moet gepaard gaan met duidelijke, steeds terugkerende, visuele communicatie, aldus Vansteenkiste.

Er is absoluut nood aan zo een “coherent schakelplan”, zegt Vansteenkiste. “Ik hoor dat men nog steeds van plan is om op basis van een vastgelegde datum mensen beloftes te doen. Maar zo kan je mensen niet motiveren om doelstellingen na te streven. De situatie kan na pakweg 15 maart veel slechter zijn dan vandaag. Zo moet je mensen uiteindelijk ontgoochelen en je legt geen nadruk op het belang van het gedrag.”

De motivatiebarometer brengt al sinds de begindagen van de pandemie in kaart hoe we ons voelen bij de geldende restricties. In het laatste rapport gebeurde dat op basis van een bevraging door verschillende Belgische universiteiten bij ruim 140.000 respondenten.