Volgende week maandag is het opnieuw internationale vrouwendag en dan wordt traditioneel de positie van de vrouw op de arbeidsmarkt belicht. Uit de verschillende studies blijkt dat mannen in België nog altijd meer verdienen dan vrouwen. Volgens het IGVM, dat om de vier jaar een uitgebreide studie uitvoert, bedraagt die loonkloof in 2018 9,2 procent. Zonder correctie voor arbeidsduur bedraagt die zelfs 23,1 procent. De kloof neemt af, maar erg geleidelijk, klinkt het. Het jaar voordien lag de kloof op respectievelijk 9,4 procent en 23,4 procent.

De grootste verklaring voor de loonkloof is het verschil tussen voltijds en deeltijds werk. Het loonverschil tussen beide categorieën wordt elk jaar groter, terwijl de genderloonkloof op zich kleiner wordt. Maar vrouwen zijn dan weer flink oververtegenwoordigd in deeltijds werk, met als belangrijkste reden de zorg voor het gezin. In 2018 had 43,5 procent van de vrouwen een deeltijdse job, tegen 11 procent van de mannen. Het IGVM merkt op dat de werknemer niet altijd zelf kiest om geen voltijdse job uit te oefenen.

Het instituut stelt ook vast dat er steeds meer precaire jobs zijn, waarbij werknemers een laag loon combineren met deeltijds werk. "Er groeit een kloof tussen de comfortabele kant van de arbeidsmarkt met hoge lonen en voordelen, en de minder interessante, deeltijdse banen die ook op termijn weinig perspectieven bieden. In deze arbeidsmarkt met twee snelheden zijn vrouwen sterk oververtegenwoordigd in die tweede categorie", klinkt het.

In cijfers uitgedrukt bedraagt de loonkloof tussen mannelijke en vrouwelijk arbeiders in de privésector 20,3 procent, en zelfs 43 procent als de arbeidsduur niet gecorrigeerd wordt. Of nog: een gemiddelde arbeidster in de privésector verdient slechts 15.500 euro bruto per jaar, wat niet genoeg is om financiële onafhankelijkheid mee op te bouwen. Dikwijls gaat het dan om onzekere banen in de distributie of de schoonmaak, met moeilijke uurroosters die niet te combineren zijn met ander werk.

Consultant PwC bekijkt de Belgische loonkloof in internationaal perspectief en stelt vast dat ons land het daar niet zo slecht doet. PwC komt aan een loonkloof tussen mannen en vrouwen (uitgedrukt in het verschil in mediaaninkomen, red.) van 4,8 procent in 2019. Dat is een pak minder dan het Oeso-gemiddelde dat 15 procent bedraagt. België staat op de derde plaats, na Luxemburg (1,3 procent) en Griekenland (3,8 procent).
PwC merkt ook op dat ons land de afgelopen twintig jaar een opmerkelijke progressie heeft gemaakt. België ging van de 20ste naar de 10de plaats in de zogenaamde ‘Women in Work’-index, die de economische positie van de vrouwen uitdrukt.

De grootste belemmering voor nog meer vooruitgang vormt echter de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen. Die bedraagt slechts 64,9 procent in België. Van hen werkt ook slechts 72 procent voltijds. Ons land staat hiermee op de 27ste plaats van 33 Oeso-landen. IJsland voert de rangschikking aan, met een arbeidsparticipatie van 84,4 procent bij vrouwen.

Wat het effect van de coronacrisis op de loonkloof zal zijn, blijft koffiedik kijken. Maar algemeen wordt aangenomen dat het effect negatief zal zijn voor vrouwen op de arbeidsmarkt. PwC vreest dat een deel van de vooruitgang van de afgelopen jaren teniet zal worden gedaan. "Wereldwijd is gebleken dat de schade van COVID-19 onevenredig zwaar op vrouwen drukt, aangezien meer vrouwen dan mannen werkzaam zijn in de zwaarst getroffen sectoren (voedingsdiensten, huisvesting, detailhandel, kunst, entertainment en recreatie). Het banenverlies bij vrouwen was in 2020 ook groter dan bij mannen, en waarschijnlijk moet het ergste nog komen als de steunmaatregelen worden afgebouwd.

 De Europese Commissie heeft vandaag een richtlijn gepresenteerd die een einde moet maken aan de loonkloof. Het voorstel moet zorgen voor meer transparantie en wil dat de lidstaten boetes opleggen als bedrijven zich niet aan de Europese regels houden.

Wat die transparantie betreft zal de werkgever duidelijkheid moeten geven over het startniveau en de loonvooruitzichten, nog voor de sollicitatie. Werkgevers mogen potentiële werknemers niet naar hun loonverleden vragen en de werknemer heeft het recht om informatie op te vragen over de hoogte van zijn loon ten opzichte van het gemiddelde voor hetzelfde werk en uitgesplitst naar man en vrouw. Werkgevers die minstens 250 werknemers in dienst hebben, moeten informatie publiceren over de loonkloof tussen hun vrouwelijke en mannelijke werknemers.

Daarnaast zullen werknemers die het slachtoffer zijn van loondiscriminatie op grond van geslacht compensatie krijgen, inclusief volledige terugvordering van achterstallig loon en gerelateerde bonussen of betalingen in natura. Het is bovendien standaard aan de werkgever en niet aan de werknemer om te bewijzen dat er geen sprake was van discriminatie op het gebied van beloning. Europa wil dat de lidstaten specifieke sancties, zoals boetes, vastleggen voor inbreuken.