Lagere werkloosheidsuitkeringen leiden werklozen niet naar werk

Op 1 november 2012 trad de degressiviteit van de werkloosheidsvergoedingen in. Daarbij werden de uitkeringen voor wie pas werkloos wordt eerst licht verhoogd, om ze daarna herhaaldelijk te laten zakken. De maatregel had als doel om werklozen beter te activeren.

Er zijn “geen aanwijzingen gevonden van een positieve impact van de hervorming op de transities naar werk”, concludeert de RVA, die de maatregel na tien jaar in een rapport evalueerde. Vooral de economische situatie en de staat van de arbeidsmarkt bepalen in welke mate werklozen geactiveerd kunnen worden. “Zo stelden onze experts vast dat tijdens de coronacrisis, hoewel de bevriezing van de degressiviteit nog van toepassing was, de transities naar werk al snel weer toenamen als gevolg van de economische omstandigheden”, luidt het.

De effectiviteit van het huidige systeem van degressiviteit wordt onder meer beperkt omdat bepaalde categorieën werklozen, bijvoorbeeld zij die een minimumuitkering ontvangen, niet onderworpen zijn aan de degressiviteit. Daarnaast kunnen de uitkeringen in de praktijk wel verhogen door de regelmatige indexeringen en welvaartsaanpassingen. De RVA heeft het over een “kloof tussen de theorie en de praktijk” die “de afgelopen jaren steeds groter geworden” is.

Bovendien missen de lagere uitkeringen niet alleen hun doel, ze leveren ook bijna geen besparing op. Vanaf 2012 tot en met 2020 ging het om 148 miljoen euro, of amper 0,5 procent van de totale sociale uitgaven. Dat komt omdat het gros van de werklozen onder de kortdurende werklozen valt, en dus juist een hogere uitkering krijgt dan voordien.

De RVA merkt tot slot op dat de uitkering van de gemiddelde werkloze nog altijd onder de armoedegrens ligt. “Welvaartsaanpassingen bleken een belangrijke factor om de kloof tussen de armoededrempel en de uitkeringshoogte niet verder te laten aangroeien”, luidt het. Maar tegelijk hollen die welvaartsmechanismen het systeem uit. “Het lijkt daarom moeilijk om het evenwicht te bewaren tussen de beschermende functie van uitkeringen en het activeringsmechanisme voor het zoeken naar werk waarop de degressiviteit zich richt.”

In juni had ook de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) al aangegeven dat de degressiviteit van de uitkeringen werklozen niet naar werk leidt.