Jan Fabre krijgt 18 maanden cel met uitstel voor onder meer aanranding

In totaal waren er twaalf burgerlijke partijen. De rechter achtte de aanranding van een 23-jarige medewerkster en ook de beschuldigingen van vijf andere dames bewezen. Van de getuigenissen van nog vijf andere vrouwen verklaarde de rechter de feiten verjaard. Er was ook één vrijspraak. Verschillende burgerlijke partijen, waaronder het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, krijgen een provisionele schadevergoeding van 1 euro. Fabre wordt ook vijf jaar lang uit zijn rechten ontzet.

Volgens de Antwerpse persrechter is er een gevangenisstraf uitgesproken wegens de ernst van de feiten, maar is er ook rekening gehouden met het blanco strafblad van Fabre en is de straf daarom met uitstel. Fabre moet dus niet effectief de cel in, tenzij hij de volgende vijf jaar nogmaals wordt veroordeeld. 

Meester An-Sofie Raes, advocate van de burgerlijke partijen, is bijzonder tevreden met de uitspraak. “Het is een belangrijke erkenning, niet alleen voor de moedige dames in deze zaak, maar ook voor slachtoffers in het algemeen. We zijn zeer tevreden voor de mijlpaal die dit vonnis toch wel is. Slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag weten nu dat dergelijk gedrag ook echt strafbaar is.” 

De rechtbank vindt zes van de twaalf tenlasteleggingen tegen Fabre bewezen, voor een zevende werd hij vrijgesproken. Dat laatste heeft tot gevolg dat vijf andere vermeende feiten die dateren van daarvóór niet meer voldoende aansluiten bij de rest en daarom verjaard zijn. “De rechtbank kan door die twijfel in het zesde geval niet meer oordelen over de gevallen die chronologisch eerder zouden hebben plaatsgevonden, maar dat wil nog niet zeggen dat die feiten niet zouden zijn gebeurd”, verduidelijkt Raes. “Zeker aangezien de recentere feiten wel bewezen worden geacht en er dus volgens de rechtbank sprake is van een patroon.” Daar zijn de burgerlijke partijen vooral tevreden over, dat het patroon in Fabres gedrag erkend is.

Bij de tegenpartij klinkt een andere lezing van het vonnis. De aanranding waarvoor Jan Fabre veroordeeld is, “gaat concreet over een tongzoen, waarvan mijn cliënt altijd heeft gezegd dat die met wederzijdse toestemming is gebeurd”, reageert Fabres advocate Eline Tritsmans. “Het gaat over één feit van aanranding en één feit van een ongewenste toenaderingspoging tijdens een fotoshoot, maar de karikatuur die van mijn cliënt is gemaakt, is niet terug te vinden in het vonnis, en ook de sloganeske aantijging ‘no sex, no solo’ klopt niet.” 

“Ik lees niet in het vonnis dat er een toxische werkomgeving is gecreëerd”, gaat Tritsmans verder. “Hij is veroordeeld voor een aantal feiten waarvan de rechter beweert dat hij had moeten weten dat die als kwetsend zouden kunnen zijn ervaren door vijf burgerlijke partijen. Laat ons de feiten tot de juiste proportie herleiden: het gaat niet over systematisch gedrag, dat is niet in het vonnis te lezen. Het draconische, demonische beeld dat Jan Fabre een tiran zou zijn die geen enkele tegenspraak zou dulden, is niet weerhouden in het vonnis.”

Is dit nu een zware of een lichte straf? “Je kan niet echt zeggen dat dit een lichte straf is”, zegt onze gerechtsjournaliste Nathalie Dyck aan HLN LIVE. “Het is toch een veroordeling, een celstraf met uitstel. Dat betekent dat hij zich toch vijf jaar voorbeeldig zal moeten gedragen. Als hij binnen de vijf jaar opnieuw over de schreef gaat, dan moet hij die achttien maanden cel uitzitten. En hij heeft nu ook wel een strafblad.”

Het proces ging over feiten die zich tussen 2002 en 2017 afspeelden binnen Fabres danstheatergezelschap Troubleyn, waar volgens het openbaar ministerie jarenlang sprake was van een toxische werkomgeving. Verschillende voormalige medewerkers legden verklaringen af tegen Fabre en stelden zich ook burgerlijke partij in de zaak. De verdediging voerde dan weer verklaringen aan van medewerkers van Troubleyn die wel achter Fabre zijn blijven staan.

Volgens het openbaar ministerie had Fabre zich ingelaten met een "oneindige lijst" aan publieke vernederingen, het systematisch negeren en afstraffen van mensen, het gebruik van bijnamen op basis van huidskleur of uiterlijk, seksuele avances, ongepaste aanrakingen en het uitnodigen van danseressen op zijn hotelkamer. Fabre zou misbruik hebben gemaakt van zijn machtspositie ten opzichte van jonge danseressen om seks te vragen in ruil voor een grotere rol - "no sex, no solo". 

Fabre zelf, op het proces steeds vertegenwoordigd door zijn advocaten, zou erkennen fouten te hebben gemaakt, maar ontkende dat het zou gaan om strafbare feiten. Bij Troubleyn was volgens Fabre geen sprake van een angstcultuur of machtsmisbruik, maar kwamen de artistieke keuzes tot stand in gezamenlijk overleg. Tot 2018 werd er ook nooit melding gemaakt van de problemen die er volgens de burgerlijke partijen jarenlang waren, klonk het. De verdediging stelde zich ook vragen bij de verstreken termijn sinds sommige vermeende feiten. De rechtbank verklaarde de feiten die vijf burgerlijke partijen aandroegen verjaard.

De ook in Nederland gevierde Fabre zocht vaker grenzen op. Zo liet hij in 2012 voor een filmproject katten op de trappen van het Antwerpse stadhuis omhoog gooien die niet allemaal goed terechtkwamen. Op een tentoonstelling zou hij dat jaar ook vogelspinnen door een doolhof met scheermesjes hebben laten lopen.