Inspectie mag zich voortaan voordoen als klant of werknemer om discriminatie bij bedrijven op te sporen

Mystery calls zijn anonieme praktijktesten in bedrijven waarvan er op basis van klachten sterke aanwijzingen zijn dat er discriminerende activiteiten plaatsvinden.
Volgens CD&V-Kamerlid Nahima Lanjri, een van de pleitbezorgers van de maatregel, zijn de mystery calls "broodnodig". "Uit onderzoek van de KU Leuven blijkt dat er discriminatie is bij de aanwerving. Wanneer het aantal kandidaten voor een vacature groot genoeg is, hebben mensen met een anders klinkende naam slechts de helft zoveel kans om te worden uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek, ook al hebben ze gelijkaardige kwalificaties", zegt ze.

Bewijsvoering rond discriminatie - het kan overigens ook gaan over leeftijd- of geslachtsdiscriminatie - is vaak moeilijk en de mystery calls moeten hierbij helpen. Toch moeten bedrijven geen heksenjacht vrezen. Aan de inzet ervan zijn strikte voorwaarden verbonden.

Om tegemoet te komen aan de ongerustheid dat mystery calls kunnen leiden tot het uitlokken van discriminatie, werden in het wetsontwerp van minister van Werk Kris Peeters (CD&V) verschillende waarborgen ingebouwd. Zo kan het instrument pas in laatste instantie worden gebruikt, indien er een vermoeden van discriminatie bestaat en als andere onderzoeksmethodes ontoereikend blijken. Sociale inspecteurs moeten bovendien het gebruik van mystery calls op voorhand aftoetsen bij de arbeidsauditeur.

Het wetsontwerp van minister Peeters bevat nog een reeks andere maatregelen:

- Horecazaken met een witte kassa krijgen meer mogelijkheden om hun werknemers onbelaste overuren te laten presteren.

- Om werkgevers te helpen om die stapsgewijze re-integratie te organiseren, wordt voortaan de mogelijkheid geboden om een daarnaast een werknemer aan te nemen met een vervangingscontact.

-Om misbruiken te voorkomen zullen werkgevers geen beroep meer kunnen doen op economische werkloosheid voor hun werknemers als ze het werk dat die werknemers doen tezelfdertijd uitbesteden aan derden.

- Wie omwille van ziekte geen outplacement kan volgen, zal voortaan de vier weken opzegvergoeding waarmee de begeleiding wordt gefinancierd, uitbetaald krijgen.

- Ambassadepersoneel geniet voortaan van afspraken gemaakt in cao's. In het verleden zijn er op buitenlandse ambassades in ons land misbruiken vastgesteld met poetshulp of huispersoneel.

Unia is tevreden met de mystery calls. Maar op termijn moet er nog heel wat gebeuren vooraleer de inspecties met mystery calls concreet aan de slag kunnen. "We zijn tevreden dat de federale inspectie onder welbepaalde voorwaarden praktijktesten kan uitvoeren om verdoken discriminatie vast te stellen en aan te pakken. We willen de minister bedanken voor dit initiatief en zijn engagement. Een cruciale stap voor ons in de strijd tegen discriminatie op de arbeidsmarkt", zegt Unia-directeur Els Keytsman.

Voor haar moet er om mystery calls echt te kunnen inzetten, verder gewerkt worden. Zo denkt Unia bijvoorbeeld aan de concrete uitwerking van de datamining. "Als uit die analyse van gegevens het vermoeden van discriminatie blijkt, kan de inspectie in actie schieten. Hoe die analyse wordt uitgevoerd en binnen welk kader, daar moeten we nu samen aan verder werken", klinkt het.

Sinds kort is het systeem van mystery calls in het Brussels gewest in voege en Unia leidt daar de gewestelijke inspectie tewerkstelling op. Unia roept tegelijkertijd de Waalse en Vlaamse overheid op om het voorbeeld van Brussel en de federale minister te volgen: "Zo kunnen we over heel het land met gerichte inspecties discriminatie in het kader van arbeidsrelaties aanpakken."

Voor 'Praktijktesten Nu' dreigen de mystery calls een doodgeboren kind te worden. De regering legt de arbeidsinspectie flinke voorwaarden op zoals bijvoorbeeld de voorwaarde dat mystery calls enkel kunnen ingezet worden na een schriftelijke toestemming van de arbeidsauditeur, vindt woordvoerster Sarah Scheepers. "Deze juridische belemmeringen dreigen het onderzoek te vertragen, en lijken vooral bedoeld om inspecteurs te ontmoedigen".

Daarnaast is er ook de voorwaarde dat de inspectie pas aan mystery calling kan doen na objectieve aanwijzingen van discriminatie én datamining. Dat laatste wil zeggen dat op basis van een analyse van federale databanken discriminatiepatronen opgespoord kunnen worden. "Datamining zit vandaag nog in een embryonale fase. Bovendien zijn de federale data beperkt, dus gefundeerde conclusies kunnen er niet uit getrokken worden. Als het een bindende voorwaarde wordt zal in de toekomst dus niet langer elke klacht verder onderzocht kunnen worden", gaat Scheepers verder. Verder kan het instrument pas worden ingezet in laatste instantie. Bovendien riskeren de inspecteurs strafvervolging wanneer ze een valse naam of een vals diploma gebruiken tijdens de controles omdat de strafmaten daarvoor hoger liggen dan die voor discriminatie.