Grijze gevangenisplunje niet meer verplicht: gedetineerden mogen eigen kledij dragen én wassen

“Het was eind 2007, en ik werd opgesloten op verdenking van medeplichtigheid aan een grote drugssmokkel. Meteen na mijn aankomst moest ik strippen. ‘Uitkleden! Alles uit, alstublieft.’ Toen ik poedelnaakt voor de cipier stond, knikte hij in de richting van een tafeltje. Daarop lag een stapel kleren: mijn gevangenisplunje. Een onderbroek waar de rek volledig uit was, een lange broek met een groot gat net onder het kruis en een overhemd waarvan vier van de vijf knopen ontbraken. Enkele dagen later zou mijn advocaat de nodige documenten voorleggen waaruit bleek dat ik onschuldig was, maar dát moment vergeet ik nooit meer. Het moment van de absolute ontmenselijking.”

Verhalen zoals dat van deze ex-gedetineerde van de gevangenis in Vorst moeten binnen één jaar tot het verleden behoren. Net als de grijze gevangenisplunjes. Want vanaf 1 juli 2020 mogen alle gedetineerden hun eigen kledij dragen. Elke cel krijgt een kleerkast, die de gedetineerde mag vullen met een beperkt aantal kledingstukken. Bedoeling is zo het gevoel van ontmenselijking tegen te gaan. “Iemand die tien jaar lang een broek moet dragen die de zijne niet is: dat is niet goed voor het psychisch welzijn”, zegt Kathleen Van De Vijver, woordvoerder van het Gevangeniswezen. “Gedetineerden hadden bovendien geen ‘eigen’ plunje. De kleren werden gedragen, opgehaald, gewassen en daarna weer uitgedeeld zonder te kijken wie welke broek terugkreeg. Dat is niet aangenaam. Door gedetineerden hun eigen kledij te laten dragen, willen we het gevangenisleven normaliseren en de detentieschade beperken.”

De kans dat een T-shirt met het opschrift ‘Fuck the police’ goedgekeurd wordt, is klein. Een gedetineerde wiens vrijetijdskledij er toevallig net zo uitziet als het uniform van de cipiers, zal ook een andere outfit moeten uitzoeken. En voetbalschoenen met stalen noppen waarmee ze andere gedetineerden kunnen verwonden, zijn uiteraard ook niet toegestaan. “Er zijn inderdaad enkele voorwaarden”, zegt Van De Vijver. “De kledij moet fatsoenlijk en proper zijn, mag niet aanstootgevend zijn en mag geen gevaar inhouden voor zichzelf of voor anderen. Als de kledij niet aan die voorwaarden voldoet, kan de gevangenisdirectie de gedetineerde alsnog verplichten een gevangenisplunje te dragen.”

De wet die gedetineerden toelaat hun eigen kledij te dragen, dateert al uit 2005, maar wordt pas vijftien jaar later overal uitgerold. “Omdat er veel ingrepen voor nodig waren”, zegt Van De Vijver. “De gedetineerden zullen hun eigen kledij moeten onderhouden, waardoor er wasmachines aangekocht en geïnstalleerd moesten worden. In elf gevangenissen is dat intussen al gebeurd, en daar zijn de ervaringen positief. Sommigen vreesden misschien voor chaos, omdat zo’n identiek gevangenisplunje voor gelijkheid zorgde. Maar het is niet zo dat sommige gedetineerden nu plots in maatpak in de cel gaan zitten om te tonen dat ze ‘iemand zijn’. De meesten kiezen voor sportkledij, omdat dat nu eenmaal het meest comfortabel is.”

De gevangenisplunjes verdwijnen niet helemáál in de kledingcontainer. Daar waar het noodzakelijk is, zullen ze ook na 1 juli 2020 nog gebruikt worden. Bijvoorbeeld tijdens het bezoekuur, zodat cipiers makkelijk zien wie de gedetineerde is en wie de bezoeker. Ook in de werkplaatsen krijgen gedetineerden een aangepaste outfit. En mochten er gedetineerden zijn die geen eigen kledij hebben, dan krijgen ook zij nog steeds een gevangenisplunje.