Farma Files. Topvrouw kabinet-De Block nu directrice bij farmabedrijf

Een schoolvoorbeeld van draaideurpolitiek: de adviseur die jarenlang het beleid voor geneesmiddelen heeft uitgetekend op het kabinet van de minister van Volksgezondheid, is nu zélf overgestapt naar de industrie waarvoor ze al die tijd maatregelen heeft moeten uitvaardigen. Ellen Vanhaeren kondigde in oktober op Facebook aan dat ze het kabinet vaarwel zei en postte enkele weken later trots dat ze directeur ‘Corporate Affairs’ werd bij Celgene, dat is een Amerikaans farmabedrijf. Zo’n overstap is niet verboden, maar roept deontologische vragen op. Want Vanhaeren was niet zomaar iemand op het kabinet.

Vanhaeren was jarenlang De Blocks topadviseur voor geneesmiddelen. In die functie moest ze maatregelen uitwerken om het budget van de geneesmiddelen onder controle te houden. Wat niet gelukt is. Ze voerde echter ook rechtstreeks onderhandelingen met de farmabedrijven over prijskortingen. Die vergaderingen gebeurden in de ‘Werkgroep Artikel 81', waar Vanhaeren de minister vertegenwoordigde. In die werkgroep nodigt de minister farmabedrijven uit van wie het dossier rond terugbetaling van hun nieuw geneesmiddel in het slop zit. Die terugbetaling moet in principe goedgekeurd worden door een onafhankelijke commissie, maar als die geen consensus vindt, dan kan een firma rechtstreeks met het kabinet onderhandelen. En dan kwamen ze dus bij Vanhaeren terecht.

Zij moest vervolgens - namens de minister - een zo goed mogelijke deal uit de brand proberen slepen. “Ik heb altijd geadviseerd om beslissingen te nemen in functie van de patiënt”, benadrukt Vanhaeren. “Iedereen in de sector kan bevestigen dat ik op een ethische, professionele en correcte wijze heb gehandeld.” Of ze effectief in ieder dossier in functie van de patiënt onderhandeld heeft, kunnen we onmogelijk weten. Want alle contracten die in de ‘Werkgroep Artikel 81' worden gesloten, zijn strikt geheim. Zelfs het parlement en het Rekenhof krijgen geen inzage. Die contracten liggen al langer onder vuur. Niet alleen vanwege het gebrek aan transparantie, maar ook omdat ze almaar zwaarder wegen op het budget van de gezondheidszorg. Sinds de intrede van De Block steeg het aantal geheime deals met de farma explosief. Vandaag zijn er ongeveer 200 dossiers afgerond. De meeste daarvan onderhandeld door Vanhaeren. Dat uitgerekend zij nog voor het einde van de ambtstermijn de ‘draaideur’ naar de farmasector gebruikt, is opmerkelijk.

Voor Minister De Block is er geen vuiltje aan de lucht. “Een kabinet is tijdelijk en dat houdt in dat kabinetsmedewerkers op een bepaald moment een andere weg inslaan”, zegt ze. “Dat ze soms overstappen naar een sector waar ze jarenlange kennis en expertise rond opgebouwd hebben, is logisch en ik heb daar absoluut geen probleem mee.” De Block ziet geen deontologisch vraagstuk. “Elke dag dat mevrouw Vanharen hier werkte, heeft ze zich dubbel geplooid in het belang van de patiënt. Je kan natuurlijk overal spoken zoeken.” Vanhaeren zelf onderstreept dat ze onmiddellijk gestopt is met de onderhandelingen met farmabedrijven van zodra ze haar contract tekende bij Celgene. “Begin september heb ik de minister al op de hoogte gebracht, vanaf dat moment ben ik uit alle procedures rond terugbetaling gestapt.” Ze zegt dat ze ook niet met Celgene onderhandeld heeft over terugbetalingen. Of toch niet in de periode dat ze met hen sprak over een overstap. Drie jaar eerder was dat echter wel het geval.

Eind 2015 sloot ze een geheime deal met Celgene over Revlimid. Dat product is het allerbelangrijkste geneesmiddel in de portfolio van de firma. Met de onafhankelijke commissie kon Celgene geen consensus vinden, met het kabinet lukte dat wel. Vandaag is Vanhaeren er directeur. Dat er sprake zou kunnen zijn van belangenvermenging of favoritisme, ontkent ze ten stelligste. “Ik heb als adviseur beslissingen genomen die Celgene juist erg veel pijn hebben gedaan. Eén van mijn laatste maatregelen die ik uitgewerkt heb - een extra verplichte korting op geneesmiddelen met grote volumes - raakt Celgene zelfs harder dan andere firma’s. Er kan dus geen sprake zijn van belangenvermenging.”

In de VS is Celgene alvast geen onbesproken firma. In 2017 kocht Celgene een proces af over mogelijke fraude met de kankergeneesmiddelen Thalomid en Revlimid. De feiten dateren van eind jaren ‘90 en begin jaren ‘00. Celgene ontkent de beschuldigingen, maar betaalde vorig jaar toch 280 miljoen dollar zodat het gerecht de aanklachten zou laten vallen.

Er zijn overigens wel meer aanwijzingen dat het kabinet van De Block nauwe banden heeft met de farmasector. Zo is Bart Vermeulen, de adjunct-directeur van de cel Gezondheidszorg, jarenlang een spilfiguur geweest bij Pharma.be. Binnen die belangenvereniging van de farmasector was hij tussen 2011 en 2014 hoofdeconoom. Nadien stapte hij over naar farmabedrijf UCB en vervolgens - in 2016 - wandelde hij het kabinet De Block binnen. Daar werd hij onder meer verantwoordelijk voor... het geneesmiddelenbeleid.

LEES IN DEEL 4 VAN DE FARMA FILES ALLES OVER DE TENTAKELS VAN DE FARMA LOBBY