Een half punt op zes: Vlaanderen scoort bar slecht op Europese natuurdoelen

De Europese Unie heeft in 2011 een strategie aangenomen om de toestand van de biodiversiteit in Europa tegen 2020 te beschermen en te verbeteren. Deze omvatte zes streefdoelen die betrekking hebben op de voornaamste factoren van het biodiversiteitsverlies en die moesten helpen de grootste druk op de natuur te verlichten.

Uit het Natuurrapport 2020 blijkt dat Europa de doelstellingen niet zal halen, en dat ook de bijdrage van Vlaanderen aan die doeleinden erg beperkt was.

Zo wordt onder meer duidelijk dat planten, dieren en habitats in Vlaanderen ondermaats scoren. Ook de toestand van de verbindingen tussen natuurgebieden en de druk die we uitoefenen op de biodiversiteit in het buitenland, blijven ver verwijderd van de Europese en Vlaamse doelen.

Er zijn wel bescheiden indicaties van herstel: zo komt er beschermde natuur bij, maar vaak in de vorm van kleine, geïsoleerde en dus kwetsbare gebieden.

Uit het rapport blijkt ook dat een derde van de onderzochte planten en dieren in Vlaanderen tot op bepaalde hoogte bedreigd is. Ook wordt slechts 7 procent van de oppervlakte van Vlaanderen natuurgericht beheerd. Met 10 procent bebossing blijft Vlaanderen bovendien een van de bosarmste regio’s van Europa. Enkel Malta en IJsland doen het nog slechter.

De vooropgestelde bosuitbreiding van 10.000 hectare is niet gehaald. De totale bosoppervlakte in Vlaanderen blijft zelfs nagenoeg hetzelfde. Heide, moerassen en kustduinen vormen minder dan 2 procent van de oppervlakte van Vlaanderen. 

De verbetering van de milieukwaliteit sinds de jaren 1990 lijkt de laatste jaren dan ook te stagneren. De natuur blijft zwaar onder druk staan door klimaatverandering en de droogte die ze met zich meebrengt.

Daarom is er volgens het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) dringend een herstelplan nodig. Dat moet onder meer inzetten op de creatie van meer bos in Vlaanderen, het beperken van ruimte die wordt ingenomen voor wonen en werken en het verhogen van de weerbaarheid van de natuur.

Ook moeten de Europese strategieën sneller omgezet worden in een concreet sectoroverschrijdend Vlaams beleidsplan met meetbare doelstellingen.

“De uitdaging is groot, dat bewijst dit Natuurrapport wederom”, erkent minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA). “Stap voor stap hebben we het voorbije jaar zaken in beweging gezet om de biodiversiteit te verbeteren, om de tanker te keren. Maar er zijn nog grote uitdagingen en die zullen we moeten aanpakken.”

“Een Vlaams herstelplan voor de biodiversiteit zal inspanningen moeten vergen doorheen alle sectoren, maar we maken daar werk van. Wetenschappelijk onderbouwd en in lijn met de Europese biodiversiteitsstrategie zet ik mijn schouders hier alvast al onder”, reageert Demir. 

“Minister Demir moet haar omgevingsbeleid veel beter afstemmen op haar natuurbeleid”, reageert Vlaams Parlementslid Mieke Schauvliege (Groen) op het recente rapport. “Alleen natuur bij creëren, is niet genoeg om het verlies aan biodiversiteit in Vlaanderen te compenseren.”

Volgens de oppositiepartij knelt het schoentje in alles wat er buiten de natuurgebieden fout loopt. “Als onze waterlopen proper zijn, de lucht gezond en er geen bodems vervuild worden, dan herstelt de natuur zich vanzelf. Daarvoor hebben we een omgevingsbeleid nodig dat afgestemd wordt op ons natuurbeleid. Vandaag is dat te verkokerd. Betere samenhang tussen omgeving en natuur moet vooropstaan”, aldus Schauvliege.

Om de uitstoot van het vele stikstof aan te pakken dat vandaag op ons groen valt, moet volgens Schauvliege de veestapel inkrimpen, moeten er minder dieselwagens rondrijden en moeten oude gebouwen beter geïsoleerd worden.

Groen roept de Vlaamse regering ook op om structureel beton open te breken. “Dit is belangrijk om verdroging aan te pakken. Volgens het natuurrapport zijn sinds de jaren ‘50 maar liefst 85 procent van onze moerassen verloren gegaan. Een structureel probleem los je enkel op met structurele maatregelen”, aldus Schauvliege.

Naast die oproep om meer aandacht te hebben voor de versterking van de natuur vraagt Schauvliege of de regering kijkt op langere termijn.

“De Vlaamse regering zal de Vlaamse natuur alleen in goede staat brengen als ze het probleem integraal aanpakt en met een langetermijnvisie. Als de kwaliteit van onze omgeving verbetert dan kan de natuur zich traag terug ontwikkelen. Een goede milieukwaliteit creëren en behouden is een werk van lange adem. Dat staat haaks op beleidsmakers die de dagelijkse waan vaak belangrijker vinden”, besluit Schauvliege.