Doorbraak in meerdere cold cases? Verdachte binnenkort aangewezen door DNA van familielid

Het gerecht kent een ontelbaar aantal cold cases in ons land, moordzaken die tot op vandaag onopgelost zijn. Vaak hebben de daders wel DNA achtergelaten op de plaats delict, maar is er geen match met de verdachten in de zaak of met misdadigers gekend bij justitie. In zo’n gevallen zou verwantschapsonderzoek kunnen helpen. Daarbij vragen de speurders aan een groep vrijwilligers om vrijwillig DNA af te staan, in de hoop dat één van hen familie is van de dader. Alleen: die aanpak is momenteel nog niet toegelaten in ons land in strafrechtelijke dossiers. Federaal minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) wil nu een wetsontwerp indienen om daar verandering in te brengen.

Het verwantschapsonderzoek zou gebeuren aan de hand van het Y-chromosomaal DNA, legt onderzoekster Sofie Claerhout (29) uit. Zij is gespecialiseerd in forensische genetica en is al zeven jaar bezig met het onderwerp aan de KU Leuven en de KULAK. “DNA krijg je van beide ouders, maar wordt na elke generatie door elkaar geschud. Zo is nog maar 12,5% van jouw DNA gelijk aan dat van je neef en nicht. Veel te weinig. Het Y-chromosoom is het enige stukje DNA dat bijna identiek overgaat van vader op zoon. Daardoor vergroot de kans dat we een verre neef van de dader vinden, wat met de standaard DNA-technieken niet mogelijk is. Tot veertig generaties verder kunnen we zo een match vinden.”

KIJK. Vlaamse onderzoekster legt uit hoe de nieuwe techniek kan leiden tot doorbraak:

Aangezien de techniek zich baseert op het Y-chromosoom, is hij enkel nuttig wanneer het om mannelijke daders gaat. “Maar meer dan 90% van alle moordenaars in ons land zijn mannen, dus we kunnen dit toepassen op de meeste moordzaken”, zegt Claerhout.

Haar onderzoek focust specifiek op de subtiele veranderingen die dat Y-DNA toch ondergaat doorheen de generaties en op hoe snel die mutaties gebeuren. “Dankzij een nieuwe techniek kunnen we veel preciezer voorspellen hoeveel generaties er zitten tussen iemand die zijn DNA afstond en de onbekende dader, en of het dus gaat om broers, of eerder verre achterneven.” Als er een match gevonden wordt, zal het parket - met de hulp van genealogen - de stamboom proberen op te stellen.

Het wetsontwerp kan voor een doorbraak zorgen in het onderzoek naar cold cases, daar is ook de justitieminister van overtuigd. “Dit is een veelbelovende techniek”, zegt Van Quickenborne. “We gebruiken die nu al voor de opsporing van vermiste personen, mét succes. En in Nederland en Duitsland hebben ze de wet al aangepast om verwantschapsonderzoeken mogelijk te maken in strafrechtelijke dossiers.” Op die manier werd in Nederland in 2013 de 14 jaar oude moord opgelost op de zestienjarige Marianne Vaatstra. De techniek werd ook gebruikt in het onderzoek naar de moord op Nicky Verstappen, een jongen van 11 die vermoord werd in 1998.

“Op termijn is het de bedoeling om dit internationaal uit te werken, zodat informatie over de grenzen kan heen kan worden uitgewisseld”, zegt Van Quickenborne nog. “Als iemand vrijwillig DNA afstaat voor zo’n onderzoek, komt dat niet in een databank terecht. Er wordt een DNA-profiel opgesteld, er wordt gekeken of er een match is met het spoor en daarna wordt het DNA-profiel vernietigd. Voor het eind van het jaar wil ik het wetsontwerp aan de regering voorleggen. Zodat de wet volgend jaar in werking kan treden, want de nabestaanden van dodelijke slachtoffers hebben recht op de waarheid. Elke niet-opgehelderde zaak is er één te veel.”

Via deze link kunnen mannen zich nu al informeren over het afgeven van hun DNA.

Lees ook: Vlamingen gezocht om moord op Ingrid Caeckaert op te lossen: “We willen weten wie onze dochter heeft vermoord” (+)