De Sutter wil wantoestanden in pakjessector aanpakken via aanpassing postwet: “Daens-toestanden”

De sociale inspectie, de RVA en de douane deden maandag een grote inval in depots van PostNL in Mechelen, Wommelgem en Ardooie. Aanleiding was undercoveronderzoek van HLN en ‘VTM Nieuws’. Journalist Joppe Nuyts draaide een tijd mee als undercover werknemer en kon zelf vaststellen hoe het eraan toeging: uitbuiting, zwartwerk, tot zelfs het inschakelen van minderjarigen. “Die kinderen waren het schrijnendste wat ik meemaakte”, zegt Nuyts er onder meer over.

Dinsdag vielen inspecteurs binnen bij pakjesdienst DPD in Lummen, kon ‘VTM Nieuws’ vaststellen. “We weten van vakbond ABVV dat er verschillende inbreuken zijn vastgesteld”, zei journaliste Greet Henderix ter plaatse. “Welke inbreuken, dat weten we niet. We weten wel dat het depot hier achter ons niet is verzegeld”, aldus Henderix. Maandag werd het depot in Wommelgem wel verzegeld, nadat onder meer inbreuken werden vastgesteld voor zwartwerk bij chauffeurs van onderaannemers. 

Of de inspectie bij DPD te maken heeft met de invallen van maandag bij PostNL? “De timing is alleszins heel opmerkelijk. De arbeidsauditeur die de actie gisteren heeft geleid was van deze actie alvast niet op de hoogte”, zei Henderix. “Bij DPD zijn ze niet geschrokken”, klonk het ook. “Regelmatig zijn er controles en die juichen ze ook toe, zeggen ze. Zij stellen dat ze samenwerken met onderaannemers om pakjes te bezorgen en zeggen er ook voor te willen zorgen dat mensen bijvoorbeeld niet langer dan negen uur per dag werken, maar dat ze daar zelf niet altijd controle over hebben. Als er via deze acties inbreuken worden vastgesteld, kunnen ze ervoor zorgen dat de samenwerking met die onderaannemers beëindigd wordt.”

Later op de dag bevestigde het arbeidsauditoraat dat verschillende sociaalrechtelijke inbreuken werden vastgesteld in het depot van DPD. Er werd onder meer zwartwerk vastgesteld, maar ook tewerkstelling van enkele personen zonder machtiging tot verblijf in België, schijnzelfstandigheid, overtredingen op de werkloosheidsreglementering, en tal van inbreuken op de reglementering inzake deeltijdse arbeid. Het arbeidsauditoraat benadrukte dat het depot inderdaad op geen enkel ogenblik verzegeld werd.

De controle trof volgens de woordvoerder van DPD alleen de vestiging in Lummen, de negen andere depots van de pakjesbedeler bleven buiten schot. “Door de controle zijn er chauffeurs en pakjes met wat vertraging uitgereden”, aldus de woordvoerder. Volgens hem is er echter “geen noemenswaardige” impact.

Uitbuiting, sociale fraude, kinderarbeid zelfs... “dat zijn 19de-eeuwse toestanden die Daens (priester Adolf Daens, red.) destijds heeft aangeklaagd”, stelt bevoegd minister Petra De Sutter dinsdag in een reactie op de gebeurtenissen. “De ‘moderne slaven’ worden medewerkers van de e-commerce ook weleens genoemd. Dat kan natuurlijk niet in 2021 in ons land. Dit moet stoppen.”

De problemen hebben onder meer te maken met de onderaannemingen die voor de pakjesleveringen zorgen, “waar heel vaak schijnzelfstandigen tewerkgesteld worden”, aldus De Sutter. “We moeten echt werken aan betere arbeids- en loonsvoorwaarden voor die mensen. De manier om dat te doen, wat mij betreft, is via de postwet. We kunnen een wetsontwerp voorstellen waarin bepaalde standaarden worden opgelegd aan pakjesleveranciers, ook wat betreft het aantal mensen met een vast contract die ze moeten in dienst hebben. Dat gaat een einde kunnen maken aan de schijnzelfstandigen bij de onderaannemingen, een achterpoortje dat we absoluut moeten sluiten, zodat niemand zich daarachter kan verbergen.”

De Sutter was met haar kabinet al bezig aan dat wetsontwerp, het komt nu vermoedelijk in een stroomversnelling door wat HLN en ‘VTM Nieuws’ aan het licht hebben gebracht. “E-commerce staat al langer op de agenda, we zijn al een tijd aan het kijken hoe we die wantoestanden kunnen aanpakken. De reportage en de invallen van gisteren zullen er nu natuurlijk voor zorgen dat het nog veel hoger op de agenda komt", aldus de minister. 

“Ik hoop dat we heel snel een wettelijke regeling kunnen vaststellen die overal in ons land toepasbaar zal zijn, ook voor buitenlandse ondernemingen die hier hun activiteiten ontplooien.”

De minister herhaalt ook haar oproep om de pakjessector met nog andere ingrepen weg te sturen van een race to the bottom. “We weten uit onderzoek dat veel mensen er geen probleem mee hebben om twee, drie dagen te wachten op hun bestellingen, die dan op een normale manier geleverd worden. Het gaat over die extra snelle leveringen waar de bedrijven ons zélf mee lokken: iemand betaalt de prijs daarvoor. Dat is een ecologische prijs, want ook op het vlak van duurzaamheid is dat echt een probleem. Én dat is een sociale prijs, met problemen rond arbeidsvoorwaarden, met mensen die ’s nachts snel die pakjes maken en snel moeten komen leveren.”

“Nu wordt dat niet verrekend in de prijs aan de consument", aldus De Sutter. “Ik vind het heel logisch dat een levering die normaal gebeurt  minder gaat kosten en dat een snelle levering iets meer kost.” 

Ook Vooruit vindt dat de wantoestanden moeten worden aangepakt. Dat kan in de eerste plaats door schijnzelfstandigheid tegen te gaan, zegt Kamerlid Anja Vanrobaeys. “Koeriers rijden zichzelf tegen de klok kapot, onder een zelfstandig statuut zonder sociale bescherming of degelijk loon”, zegt ze. “We moeten de logica omdraaien: koeriers moeten in de eerste plaats altijd gezien worden als werknemer, met al de rechten en sociale bescherming die daarbij horen. In het geval er toch sprake zou zijn van zelfstandigheid, dan moeten ze dat kunnen aantonen”, vindt Vanrobaeys, die daarover al een wetsvoorstel indiende in de Kamer. 

PostNL ontkent intussen “ten stelligste” dat er sprake is van kinderarbeid. “Daar zijn we pertinent niet van op de hoogte en werken we niet aan mee. Als er al minderjarigen actief zijn bij PostNL is dat binnen een wettelijk kader, zoals studentenarbeid”, klinkt het. De andere inbreuken waarvan sprake noemt PostNL “te veel, onnodig en niet wenselijk”.