“Het naleven van de interimmaatregelen van 14 juli 2021 is noodzakelijk om ernstige en onherstelbare schade te vermijden voor de rechtsorde van de Europese Unie en de waarden waarop de Unie is gebaseerd, in het bijzonder de rechtsstaat”, zo legt het Hof uit in een mededeling. Het Hof in Luxemburg had Polen op 14 juli bij wijze van tussentijdse maatregel gevraagd om alle activiteiten van de disciplinaire kamer van het Hooggerechtshof onmiddellijk op te schorten. Volgens het Hof zette die kamer de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechterlijke macht in Polen op de helling.

De zogenaamde tuchtkamer, een nieuwe instelling die in 2018 werd opgericht in het kader van de omstreden hervormingen van het Poolse gerecht, moet de rechters superviseren en heeft de macht om hun onschendbaarheid op te heffen, zodat ze strafrechtelijk vervolgd of minder bezoldigd kunnen worden.

Omdat Polen draalde met de uitvoering, stapte de Europese Commissie op 9 september opnieuw naar het Hof, ditmaal met het verzoek om financiële sancties uit te vaardigen. De vicevoorzitter van het Hof gaat daar nu op in. Polen moet de Commissie elke dag één miljoen euro betalen tot het land volledig uitvoering geeft aan de tussentijdse maatregelen van 14 juli.

De Commissie voert al jaren strijd tegen de gerechtelijke hervormingen in Polen. Naast de lancering van de artikel 7-procedure uit het Europese verdrag en inbreukprocedures bij het Hof blokkeert ze momenteel ook de uitkering van geld uit het Europese relanceplan voor Polen.

De Commissie broedt tenslotte ook op de activering van het nieuwe mechanisme dat het mogelijk maakt Europese fondsen te blokkeren voor lidstaten die de principes van de rechtsstaat met voeten treden. Dat mechanisme wordt momenteel betwist door Polen en Hongarije bij het Hof van Justitie.

Vorige maand veroordeelde het Hof Polen ook al tot een dagelijkse dwangsom van 500.000 euro omdat het land weigerde in te gaan op het bevel om de bruinkoolmijn van Turow te sluiten bij wijze van voorlopige maatregel. Het Hof deed dat toen op vraag van buurland Tsjechië. 

"Aan degenen die opruiende interviews geven en denken dat het nodig is om een nieuwe wereldoorlog uit te roepen in The Financial Times, wil ik zeggen: u speelt een gevaarlijk spelletje, u speelt met vuur wanneer u om interne politieke redenen oorlog gaat voeren met uw Europese collega's", zo verwees De Croo naar de harde taal van Morawiecki in de maandageditie van de Britse beurskrant.

Morawiecki dreigde ermee "alle beschikbare middelen" in te zetten indien de Europese Unie voortzet met haar verzet tegen de gerechtelijke hervormingen die zijn nationalistische regering heeft doorgevoerd in eigen land. Die zijn volgens de regering nodig om corruptie uit te roeien, maar volgens de EU ondermijnen ze de scheiding der machten in het land. De twist bereikte een climax toen het grondwettelijke hof in Warschau na een vraag van Morawiecki eerder deze maand oordeelde dat delen van de Europese verdragen in strijd zijn met de Poolse grondwet.     

Die aanval is volgens De Croo "compleet onaanvaardbaar". Dit keer gaat het niet om "misplaatse arrogantie van zogenaamde oude lidstaten", aldus de premier, maar om de overtuiging van "een overweldigende meerderheid van lidstaten, van de Baltische staten tot Portugal, die het eens zijn dat onze Unie een unie van waarden is, geen cashmachine". Een Polexit is volgens hem echter niet de weg uit de patstelling. "We moeten hen uitdagen. We mogen niet in hun val trappen, maar luisteren naar de boodschap van de 100.000 Poolse burgers die de straat opgingen met de Poolse en de Europese vlag, zij aan zij", aldus de eerste minister. 

Maar volgens De Croo mogen de lidstaten deze strijd niet enkel overlaten aan de Europese Commissie en het Europese Hof van Justitie. "Dit is een fundamenteel politiek probleem dat een politieke oplossing vereist, door de Raad en het Europees Parlement. Door het uiteenzetten en verankeren van de basisregels voor onze Unie: de rechtsstaat, democratie en alle fundamentele rechten - zaken die zo lang vanzelfsprekend waren maar dat vandaag niet meer zijn. En door deze basisregels afdwingbaar te maken, beter dan nu het geval is.”