De Crem: “Jan Jambon was in juli 2018 al op de hoogte van incident” waarbij Slovaakse man stierf in politiecel Charleroi

Vandaag bracht Het Laatste Nieuws naar buiten dat drie dagen na de arrestatie de Slovaakse ambassade al over “een ernstig consulair incident op de luchthaven van Charleroi” schreef in een brief aan de FOD Buitenlandse Zaken. Daar was men dus al meteen op de hoogte van het incident. Voor sp.a-fractieleidster Meryame Kitir is het dan ook vreemd “dat bij Buitenlandse Zaken op dat moment niemand de telefoon zou nemen en naar Binnenlandse Zaken zou bellen om te vragen wat er aan de hand is”. 

Kitir nam ook toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) in het vizier, net als Open Vld'er Tim Vandenput dat deed. “Ik kan me moeilijk voorstellen dat de minister van Buitenlandse Zaken (Didier Reynders, red.) dan geen contact opneemt met zijn collega van Binnenlandse Zaken.”

De Crem verwees bij zijn tussenkomst naar het geheim van het onderzoek, maar gaf toch een toelichting bij de feiten. Hij bevestigde dat Buitenlandse Zaken in februari 2018 al werd geïnformeerd over het incident door de Slovaakse ambassade. Ook het Comité P en de federale politie werden op de hoogte gebracht van het incident, “maar niet van de beelden”. “Het incident was opgenomen in het persoverzicht van de federale politie. Volgens mij worden persoverzichten door alle betrokken belanghebbenden en leidinggevenden gelezen. Maar wat er aan de top van de politie gebeurd is, weet ik niet.”

Bovendien blijkt ook Jambon wel degelijk op de hoogte geweest te zijn van het incident, aldus De Crem. “De minister van Buitenlandse Zaken, Philippe Goffin, heeft mij gisteren, op 25 augustus, gemeld dat op 2 juli 2018 de Slovaakse ambassadeur ontvangen is door Buitenlandse Zaken”, aldus De Crem. “De ambassadeur verklaarde daar dat hij al contact had gehad met minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon over het overlijden van Chovanec.” Het verslag van dat gesprek is twee dagen later bovendien overgemaakt aan de kabinetschef van Jambon, citeerde De Crem Goffin. Jambon zou ook zelf de Slovaakse ambassadeur hebben ontvangen, al op 2 maart.

Jambon zelf ontkende vorige week dat hij op de hoogte was van de zaak. Op de vraag of hij van iets wist, antwoordde hij donderdag bij VTM NIEUWS dat hem “nooit, met geen enkel woord” iets over het incident en het overlijden was gemeld (zie video). “Ik heb daar ook contact voor opgenomen met de huidige directeur-generaal van de politie, en met de vorige. Er is tot op mijn niveau nooit, geen enkel, geen enkel teken daarover geweest.”

Ook zijn woordvoerder verklaarde enkele dagen geleden nog op Twitter dat “Jan Jambon, tot de berichtgeving van enkele dagen geleden, nooit iets over het incident in Charleroi had gehoord”. En zondag verklaarde ook Theo Francken, die staatssecretaris was ten tijde van de dood van Chovanec, dat noch hij noch Jambon “op de hoogte was gesteld van de dood, noch van de Hitlergroet”. 

Op het kabinet van Jambon klinkt het vandaag dat “de elementen nieuw zijn voor ons”. “We gaan dat uitzoeken. Als we alles hebben uitgezocht, zal Jambon met graagte toelichting komen geven in de commissie.” Verschillende fracties vragen dat Jambon effectief zelf naar de commissie komt.

De beelden uit 2018 tonen hoe agenten een Slovaakse man in bedwang houden en hoe een agente tegelijkertijd de Hitlergroet brengt. De man overleed later in een ziekenhuis.

De beelden raakten pas vorige week via Het Laatste Nieuws bekend en zorgden voor heel wat verontwaardigde reacties. Niet alleen door de feiten zelf, maar ook over de vraag hoe het kan dat het onderzoek al twee jaar aansleept, en de beelden nooit eerder bekend raakten. Verschillende Kamerleden vroegen zich af hoe dat kan. Het argument van het parket dat de coronacrisis voor vertraging in het onderzoek heeft gezorgd, pikte onder andere Groen-Kamerlid Stefaan Van Hecke niet. “We zijn 2,5 jaar na de feiten, en we staan nog nergens, dit is onverklaarbaar.” 

“De beelden hebben een diepe indruk op mij gemaakt”, aldus De Crem nog. “U bent het van mij gewoon dat ik het optreden van de politie in het algemeen verdedig en in het juiste kader plaats. Maar laat me hier heel duidelijk zijn: ik was hier niet van op de hoogte en ik had evenmin kennis van de beelden. Bij mijn aantreden begin december 2018 (De Crem volgde Jan Jambon op toen N-VA uit de regering stapte, red.) ben ik niet geïnformeerd over enig incident dat heeft plaatsgevonden. Bij de briefing van de huidige commissaris-generaal werd geen gewag gemaakt van deze zaak. Ook nadien is er geen tuchtrechtelijk dossier aan mij ter ondertekening voorgelegd.”

Of het overlijden van de man een gevolg is van het politieoptreden, wordt nog onderzocht. De Crem en Geens wilden niet vooruitlopen op de conclusies van dat gerechtelijk onderzoek. Maar dat één van de betrokken agenten tijdens het incident een nazigroet maakte, is volgens De Crem in elk geval “verwerpelijk” en “allerminst te rijmen met de professionaliteit van een politieagent.” 

Minister van Justitie Koen Geens van zijn kant benadrukte dat Chovanec voor zijn opsluiting door een arts werd onderzocht om te controleren of hij opgesloten kon worden. “De dokter kwam ter plaatse om 23.25 uur en bleef tot 23.46. Hij stelde vast dat de betrokkene opgesloten kon worden.” Volgens Geens was er in de uren en dagen nadien veelvuldig contact tussen politie en parket over de ontwikkeling van de feiten. Het parket besliste daarbij meteen om de videobeelden van zowel in de luchthaven als in de politiecel te bewaren voor het gerechtelijk onderzoek.

Opvallend nog in de uitleg: Geens zei dat het parket in september 2019 vroeg om de feiten te reconstrueren, maar dat dat werd geweigerd. Pas gisteren/dinsdag heeft de onderzoeksrechter alsnog beslist om een reconstructie toe te staan. 

André Desenfants, het hoofd van de luchthavenpolitie en de nummer twee van de federale politie, kondigde vorige week aan dat hij tijdelijk een stap opzijzet in het belang van het onderzoek. Ook de directeur van de luchtvaartpolitie, Danny Elst, heeft al een stap opzijgezet.

De Hoge Raad voor de Justitie vroeg gisteren ook informatie op over het verloop van het gerechtelijk onderzoek. 

Lees ook:

- Brief toont dat Buitenlandse Zaken afwist van uit de hand gelopen arrestatie van Chovanec: “Slovaakse ambassade vroeg na 3 dagen al uitleg in Brussel” (+)

- Ook baas luchtvaartpolitie moet stap opzijzetten na dood Jozef Chovanec: hij wist het, of had het toch moéten weten (+)

- Advocate politieagenten verdedigt hardhandig optreden waarbij Slovaakse man stierf: “Mijn cliënten hebben zich niets te verwijten”