Bommen Zaventem werden tot ontploffing gebracht met kerstverlichting

Na de fatale confrontatie tussen de politie en Mohamed Belkaid voerden de speurders nog een huiszoeking uit in het appartement in de Driesstraat in Vorst. Daar werden onder meer slingers met kerstlichtjes gevonden, die noodzakelijk bleken voor de explosie van de zelfgemaakte bommen van de kamikazes.

Mohamed Abrini, die normaal gezien een derde bom had moeten laten ontploffen op de luchthaven, legde aan de speurders uit hoe Najim Laachraoui batterijen verbond met de bedrading van de bommen. “Hij had al een adapter met een drukknop vastgemaakt aan een lichtjesslinger, die op zijn beurt vasthing aan een lamp. Ter plaatse moet hij enkel de batterij in de draad steken. De batterij was te sterk voor de lamp. Als je op de knop duwde, ontstond er een vonk die de bom deed ontploffen”, zei hij.

Naast de kerstverlichting werden ook tal van wapens, munitie en vuurwerkpijlen aangetroffen. De ontstekers dienden om nieuwe bomgordels te vervaardigen.

Laachraoui was een van de kamikazes die zichzelf opblies in de luchthaven én vervaardigde dus ook de springstof TATP. Hij lijkt zo een leidende rol gehad te hebben in de Belgische terreurcel, stelde Michel. Volgens Mohamed Abrini maande hij “zijn broeders” aan om testamenten te schrijven en hield hij het ‘brein’ Oussama Atar op de hoogte van de algemene situatie.

De federale procureur schetste vanmiddag een tijdlijn van wat er zich afspeelde in de luchthaven. De politie trof “honderden bouten en moeren” aan waarmee de aanslagplegers hun explosieven hadden uitgerust. De terroristen wilden op die manier zoveel mogelijk schade aanrichten.

De eerste explosie in de vertrekhal van de luchthaven deed zich voor om 7.58 uur, elf seconden later gevolgd door een tweede. Het karretje met een derde lading explosieven werd om 13.56 uur gecontroleerd tot ontploffing gebracht, nadat de luchthaven al opnieuw ontruimd was.

“Ter plaatse is de chaos totaal”, zei procureur Bernard Michel over het moment dat de politie ter plaatse aankwam. Verschillende personen hadden het leven gelaten en er waren honderden gewonden. Uit de eerste vaststellingen van de politie bleek dat de eerste explosie een krater had geslagen van 1,4 bij 1,2 meter in gewapend beton. Er worden ook honderden “moeren, bouten, metalen fragmenten, stukken elektrische kabels en talrijke elektronische onderdelen op grond” gevonden, maar ook honderden inslagen in muren, buizen en stoelen.

Een gelijkaardige situatie stelt de politie vast aan de andere kant van de vertrekhal, waar de tweede explosie zich voordeed. Ook daar “stukken metaal, honderden bouten en moeren in alle uithoeken van de hal en in de lichamen van slachtoffers”, zei de procureur, die de gruwelijke details beschreef die de politie in de hal aantrof.

De procureur legde ook uit dat op videobeelden was te zien dat een van de drie aanslagplegers alle zakken met explosieven opende en weer sloot toen ze vlak voor de aanslag nog even stopten aan bakkerij Délifrance in de vertrekhal. Ook toonden de videobeelden hoe Mohamed Abrini na de eerste explosie, opschrikt, zijn karretje achterlaat en gaat schuilen achter een muurtje, klaarblijkelijk om te ontsnappen aan de tweede explosie waarvan hij weet dat die gaat komen. Na de tweede explosie vlucht hij weg.

Ook het perron van metrostation Maalbeek, waar aanslagpleger Khalid El Bakraoui zich op 22 maart 2016 opblies, lag over de “hele lengte vol met ontelbaar veel moeren en metalen bouten”. Rond 9.10 uur bracht El Bakraoui, die was opgestapt in metrostation Petillon, daar zijn rugzak vol explosieven tot ontploffing.

Uit de eerste vaststellingen van de politie bleek al de enorme schade die de explosie had aangericht. Het is vooral de tweede wagon die het ergst getroffen werd. Die is “volledig vernield, de structuur opengescheurd, deuren deels weggerukt, ramen verdwenen en er hangen verschillende elektrische kabels”. In, maar ook naast het metrotuig liggen er lichamen en lichaamsdelen.

Federaal procureur Paule Somers overliep de namen van de dodelijke slachtoffers en hun doodsoorzaak. Somers legde uit dat in de akte van beschuldiging enkel de namen van dodelijke slachtoffers opgenomen zijn. Ze zei ook dat bewust is beslist om niet te veel details te geven over hun doodsoorzaak of hun laatste momenten te beschrijven.

“De explosie en de stukken metaal, de bouten, schroeven die in alle richtingen vlogen konden hen raken en doden”, zei de procureur. Ze benadrukte dat zij die gewond raakten daarom niet minder slachtoffer zijn. Ze wees erop dat velen in het ziekenhuis verbleven, soms voor zeer lang. “Bovendien kregen de meesten die ter plaatse waren een apocalyptisch beeld te zien, dat onvermijdelijk een zwaar psychologisch trauma creëerde.”

De procureur wees er op dat het eigen is aan terrorisme om met blind en willekeurig geweld terreur te zaaien onder de bevolking. Burgers worden geviseerd om de politieke doelen van terroristen te dienen. “Geen van hen werd geviseerd om wie hij was, maar omdat hij zich op het foute moment op de foute plaats bevond.”

De aanslagen werden onmiddellijk opgeëist door terreurgroep IS.

Eerder vanmorgen deed het openbaar ministerie uit de doeken hoe een reeks gebeurtenissen de uitvoering van de terreur in ons land versneld heeft. De overlevenden van de terreurcel achter de aanslagen van 13 november 2015 in Parijs werden geïdentificeerd en waren bang dat ze zouden opgepakt worden.

Federaal procureur Somers somde een reeks bepalende gebeurtenissen op na de aanslagen in Parijs. Dat begon bij het onderduiken van Mohamed Abrini en Salah Abdeslam vlak erna, tot de arrestatie van Mohamed Bakkali, die verdacht werd van logistieke hulp, in 26 november 2015. Op 4 december 2015 zouden de foto’s verspreid worden van Soufiane Kayal, de schuilnaam van Najim Laachraoui, en Samir Bouzid, het pseudoniem van Mohamed Belkaid. Kort nadien raakte bekend dat zij de aanslagen van Parijs vanuit Brussel gecoördineerd zouden hebben.

Op 18 maart vervolgens werden Sofien Ayari en Salah Abdeslam opgepakt, nadat ze drie dagen eerder de vlucht hadden genomen toen de politie een huiszoeking verrichte in Vorst. Bij die huiszoeking ontstond een schietpartij waarbij Mohamed Belkaid omkwam. In de nasleep van de arrestatie van Ayari en Abdeslam onthullen media de mogelijke betrokkenheid van Ibrahim en Khalid El Bakraoui, die op dat moment nog vooral bekendstaan vanwege hun gangsterverleden, en verschijnen hun foto’s in de kranten. Ook raakt bekend wie Kayal en Bouzid in realiteit zijn.

Voor de aanslagen in Brussel aan bod kwamen, blikte de procureur ook terug op de aanslagen in Parijs, waarbij drie teams verschillende locaties aanvielen in de regio Parijs. Een vierde team, met Krayem en Ayari, ging naar de Nederlandse luchthaven Schiphol, volgens Krayem enkel om na te gaan of er lockers met grote inhoud te vinden waren. De aanslagen werden aangestuurd vanuit Syrië en vrijwilligers werden, samen met personen die in ons land gewoond hebben, naar België gestuurd. Van daaruit trokken ze met het “konvooi des doods”, zoals Abrini het noemde, naar Parijs.

Het is de grootste, maar niet de enige aanslag gericht tegen Frankrijk in die periode. “Als belangrijk lid van de internationale coalitie, met verschillende burgers die zich aansloten bij terreurgroep IS, wordt Frankrijk een van de uitverkoren doelwitten van de groepen om, met geweld, de Europese internationale politiek te veranderen”, aldus de procureur.

Vervolgens ging procureur Michel over tot de beschrijving van het onderzoek naar de terreur. In het appartement in de Max Roosstraat troffen de federale politie en ontmijningsdienst DOVO na de aanslagen van 22 maart tien tot vijftien kilogram zelfgemaakte explosieven aan, 26 bidons van 5 liter aceton en een twintigtal ontstekers.

Het appartement in Schaarbeek bleek een van de safehouses van de Belgische terreurcel, waar verschillende leden verbleven en waar bommen werden gemaakt. Het is ook van daar dat de drie kamikazes van Zaventem - de broers El Bakraoui en Najim Laachraoui - vertrokken zijn. De speurders ontdekten het appartement nadat de taxichauffeur die de drie oppikte op 22 maart de politie had gecontacteerd.

De huiszoeking in het appartement kon pas van start gaan nadat de explosieven en de ontstekers uit het appartement werden gehaald en werden geneutraliseerd. De speurders namen daarna heel wat voorwerpen in beslag. Het gaat onder meer om kleren in verschillende maten, reistassen en pruiken, maar ook identiteitspapieren op naam van Miguel Dos Santos met de foto van Ibrahim El Bakraoui, vlaggen van terreurgroep Islamitische Staat, wapens en munitie.

Ook troffen de speurders in verschillende ruimten materiaal aan dat kan gebruikt worden om bommen te maken: verschillende plastic zakken met kleine metalen voorwerpen zoals bouten, schroeven en vijzen, een weegschaal, plastic bakken met wit poeder en vloeistof, resten TATP, verpakkingen van ontstekers, zuurstofwater, maskers, tientallen spuiten, bokalen, vuilniszakken van 10, 20 en 30 liter, tape, handschoenen, enzovoort. En in de inkomhal stonden vuilbakken met een capaciteit van 30 liter, “dezelfde capaciteit als diegenen die gebruikt werden om de bommen van Zaventem te bewaren”.

De laptop die werd aangetroffen in een vuilniszak bij het appartement in de Max Roosstraat in Schaarbeek, was een “goudmijn” voor de onderzoekers. De laptop werd samen met een computer met ontbrekende toetsen, een tablet en een gsm gevonden in een vuilbak door medewerkers van Net Brussel. Zij namen de toestellen mee, maar toen ze merkten dat er op de HP-laptop salafistische documentatie stond en ze de link maakten met de aanslagen, brachten ze alles naar de politie.

Op de tablet, “die jammer genoeg geformatteerd was”, kon geen informatie gevonden worden. Op een gsm vond men het korte bericht “Hamza”. De recuperatie van de laptop HP Probook 6460B wordt in de akte echter beschreven als “een goudmijn voor de speurders”. De computer werd klaarblijkelijk gebruikt voor de aanslagen van Parijs en werd het laatst gebruikt op 22 maart 2016 om 6.37 uur.

Zowel de bestanden als de verwijderde bestanden werden geanalyseerd. De speurders troffen daarop een echte “mediatheek voor jihadisten” aan met “duizenden stukken die het terrorisme verheerlijken” en zoekopdrachten naar verschillende mogelijke doelwitten - kerncentrales, fabrieken, de Wetstraat 16, voetbalstadia, enzovoort - met daarbij telkens mogelijke modus operandi voor aanslagen. Er zijn ook foto’s van de kazerne van Flawinne, het ziekenhuis van Neder-over-Heembeek, de directeur van het ziekenhuis, concerten in cafés in Brussel, het Museum voor Radiologie, Belgische kerncentrales, enzovoort.

De speurders treffen ook heel wat audiobestanden aan. Het gaat bijvoorbeeld om een bericht van Najim Laachraoui aan Abou Ahmed (de bijnaam van Oussama Atar, red.) waarin hij de plannen van de Belgische cel uit de doeken doet. Hij verklaart onder meer dat de groep 130 kilogram TATP vervaardigd heeft, zegt dat er ook even sprake was van een aanslag in het Verenigd Koninkrijk maar dat daar geen sprake meer van is, en haalt het EK Voetbal van 2016 in Frankrijk aan als mogelijk doelwit. Allen zijn ze het ook eens dat België geen doelwit is, aangezien dat een terugvalbasis is.

In een audiobericht van 21 maart, nadat Salah Abdeslam en Soufien Ayari opgepakt werden, verandert de toon: “we hebben beslist om morgen aan de slag te gaan (...) want er is geen veilige schuilplaats meer”. Er is sprake van in totaal vijf aanslagen op de metro en de luchthaven.

Op de computer worden ook onder meer opgenomen testamenten gevonden van Ibrahim El Bakraoui (waarvan er een begint met: “als je dit hoort, dan heeft Allah me de toestemming gegeven om te sterven”), berichten van Mohamed Abrini aan zijn vrouw en zijn moeder, en afscheidsbrieven van Khalid El Bakraoui. In een document staat ook een opeising van de aanslagen gericht aan de overheid, en op de computer staan ook foto’s van leden van de Belgische cel en van de kamikazes van het Stade de France in Parijs.

De akte van beschuldiging, de samenvatting van het onderzoek van het openbaar ministerie, telt in totaal 469 bladzijden en de voorlezing ervan zal volgens de planning drie dagen in beslag nemen. Philippe Vansteenkiste, directeur van slachtoffervereniging V-Europe, noemde vanmorgen de voorlezing van de akte een emotioneel zwaar maar ook belangrijk moment in het proces voor de slachtoffers. “Het is voor ons belangrijk om een eventuele reactie van de beschuldigden te zien”, zei hij.

De juryleden en hun plaatsvervangers, van wie er opnieuw één afgevallen is, luisterden aandachtig naar de uitleg die procureurs Somers en Michel afwisselend gaven. In de relaiszalen die voor burgerlijke partijen ingericht zijn, zat intussen zo goed als niemand. Verschillende slachtoffers hadden vooraf aangegeven dat ze twijfelden om het proces bij te wonen. Sowieso kunnen zij het proces ook via een webradio volgen. In de rechtszaal zelf zitten wel verschillende burgerlijke partijen.

In de beschuldigdenbox ontbreekt vandaag Osama Krayem. Krayem, die al sinds de start van het proces weigert om iets te zeggen, vroeg bij de start van de zitting om de box te verlaten. Hij brengt de rest van de dag door in de cellen van het Justitia-gebouw in Haren.

Voor de zitting bleek dat minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) door de verdediging in gebreke is gesteld over de transfervoorwaarden van de beschuldigden.

Gisteren had beschuldigde Mohamed Abrini nog geklaagd over naaktfouilles, luide “satanische muziek” en blinddoeken. Hij werd bijgetreden door verschillende advocaten. Vandaag viel te horen bij de verdediging dat de situatie nog onveranderd is, maar dat ze wel “positieve signalen” krijgen over aanpassingen. Het neerleggen van conclusies, het vragen om uitstel en een zaak in kort geding, zoals gisteren geopperd werd, zijn (voorlopig) niet meer aan de orde.

KIJK. Met zwaar gepantserde voertuigen - sommige zelfs uitgerust met een stormram - wordt Salah Abdeslam getransporteerd naar de rechtszaal

Tien beschuldigden staan in totaal terecht tijdens dit terreurproces: Oussama Atar, Mohamed Abrini, Salah Abdeslam, Ali El Haddad Asufi, Bilal El Makhoukhi, Hervé Bayingana Muhirwa, Smail Farisi, Ibrahim Farisi, Osama Krayem en Sofien Ayari. Oussama Atar, die beschuldigd wordt als leider van een terroristische groepering, is de enige die ontbreekt in de rechtbank. In april 2019 maakte terreurgroep IS zijn dood bekend, maar sluitend bewijs is er daarvoor niet. Daarom wordt hij toch bij verstek berecht.