“Mocht deze groep van 1,3 miljoen de handen in elkaar slaan en een partij vormen, dan zouden de leden ervan machtiger zijn dan eender welke democratische partij in ons land”, zeggen de onderzoekers. Om wie vandaag niet gaat stemmen opnieuw naar de stembus te krijgen, is een combinatie nodig van verschillende maatregelen. Dat blijkt uit een studie naar electorale afwezigheid door de Vakgroep Politieke Wetenschappen van de VUB en Cevipol van de ULB. 

De onderzoekers zien verschillende redenen waarom burgers het op de verkiezingsdag laten afweten. In sommige gevallen gaat het om een fout bij het invullen van het stembulletin, wat leidt tot een ongeldige stem. Anderen ondervinden praktische problemen om zich naar hun stembureau te begeven. 

Maar voor een belangrijke groep gaat het om een bewuste keuze om niet te gaan stemmen of om blanco of ongeldig te stemmen. “Achter die ‘stemonthouding’ gaat overwegend desinteresse en in toenemende mate ontevredenheid over het georganiseerde politieke leven in onze parlementen, regeringen en partijen schuil”, luidt het. 

Het percentage van niet-stemmers stijgt al een tijdje in ons land. Die lagere opkomst kan problematisch zijn voor de democratie, zeggen de onderzoekers. In België zijn potentiële niet-stemmers eerder aanhangers van socialistisch links, dus hun afwezigheid bij de verkiezingen zou centrumrechtse partijen, maar ook centrumlinkse partijen zoals Groen en Ecolo bevoordelen. Bovendien blijkt dat de stemplicht sommige ontevreden kiezers ertoe aanzet om op radicale partijen te stemmen, terwijl ze zouden thuisblijven als ze niet meer stemplichtig zouden zijn.

Om de participatie van de kiezers nieuw leven in te blazen, haalt de studie onder meer voorlichtingscampagnes aan “hoewel die geen mirakeloplossing zijn en vooral kiezers bereiken die twijfelden om te gaan stemmen.” 

Ook hervormingen rond de stemplicht kunnen een effect hebben. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat landen die kiezen voor een opzet waarbij kiezers kunnen kiezen tussen stemmen op afstand (per post of via internet) en stemmen in een stemlokaal, een lichte stijging van de opkomst kunnen verwachten. Hetzelfde gebeurt als kiezers gedurende een groter aantal dagen vervroegd kunnen stemmen, bijvoorbeeld door de stembureaus eerder en op verschillende locaties open te stellen. 

“Het rapport heeft duidelijk aangetoond dat niet-deelname aan verkiezingen een complex verschijnsel is. Er is dan ook geen unieke en voldoende brede oplossing. Er is eerder een combinatie van oplossingen nodig”, concludeert het rapport.

Vooruit wil online stemmen mogelijk maken