Digitale kanaries meten luchtkwaliteit in Limburgse scholen: “Het is essentieel om de lokalen continu te verluchten”

Lybaert is al jaren bezig om de luchtkwaliteit in schoollokalen te verbeteren. “Als wetenschappers willen we dichter bij de burgers en dus ook de kinderen staan. Een slechte luchtkwaliteit in de lokalen waar ze les volgen, is ongezond en een gemakkelijke bron van ziektes. Bovendien behalen leerlingen ook gewoon minder goede resultaten in een slecht verlucht klaslokaal. Toch is het pas bij de coronacrisis dat men in ons land massaal is gaan beseffen hoe belangrijk dit thema is.” 

Inmiddels ontwikkelde het team van Lybaert samen met Selectron de zogenaamde digitale kanaries. “Het zijn robotvogeltjes met onder andere een NDIR CO2-sensor en een sensor voor VOC. Dat zijn stoffen die onder meer vrijkomen bij bouw- en afwerkingsmaterialen zoals verf en isolatiematerialen, bij lijmen en bordstiften en bij schoonmaakmaterialen. De vogels worden op anderhalve meter hoogte geplaatst, op minstens twee meter van een persoon. Wanneer ze in hun ogen een lichtgeel lichtje hebben, is de luchtkwaliteit optimaal. Dat ga je in een klaslokaal echter nooit hebben, maar zolang je in het groene gebied blijft, is het redelijk gezond en is de kans op coronabesmetting klein. Wanneer het oog verkleurt naar blauw of zelfs rood, dan is er een probleem.”

Nochtans is het volgens Lybaert vaak niet zo moeilijk om de luchtkwaliteit snel te verbeteren. “Als je continue de ramen op kiepstand zet en de deur op een kier, bij voorkeur in tegenovergestelde wanden, met op de gang ook een deur naar buiten dan kan je een lichte tocht door de klas sturen en zal je meteen veel betere resultaten halen. Tussen de lessen door kan je dan even goed doorluchten door ramen en deuren wijd te openen, tot het lichtje weer lichtgeel is. Ik pleit dus voor een zogenaamde ‘coronapauze' tussen de lesuren in. Dat maakt het zestien tot wel veertig keer efficiënter om de klas te verluchten.”

Soms maken de vogeltjes ook een vreemd fluitgeluidje. “Dat betekent dat de luchtkwaliteit echt onmiddellijk extra aandacht nodig heeft. Bij een rood lichtje gaat er zelfs een alarm af omdat de grens bereikt is. Alles is natuurlijk afhankelijk van de weersomstandigheden en de wind op een dag. We onderzoeken nu trouwens ook wat het effect is van kinderen die buiten gaan sporten tegenover kinderen die rustiger aan pauzeren en bijvoorbeeld even mediteren."

De keuze voor een kanarievogel heeft trouwens ook een link met de streek rond Beringen. Destijds namen mijnwerkers immers kanarievogels mee in de mijn om ze te verwittigen om naar buiten te vluchten als er te veel koolstofmonoxide in lucht hing. De cirkel is zo dus rond. “Ik hoorde destijds het verhaal van Little Joe, een kanarie die in 1875 na drie jaar trouwe dienst overleed en door de mijnwerkers werd begraven. Ik wilde liever een positief verhaal brengen. Onze kanaries symboliseren de digitale hoop. We zullen immers de komende 30 jaar een ware technologische revolutie doormaken.” 

Momenteel loopt het onderzoek bij kleuters en leerlingen van de lagere school bij de SG Pit in Beringen en Lummen. Klassen werken er bewust rond het project, maken liedjes voor hun vogels, geven hen namen en vullen zelfs hun reisboek in, als zijn het prijsduiven. Het lijkt allemaal erg speels, maar de resultaten kunnen wel van groot belang zijn. “Niet alleen voor scholen, maar ook voor bij mensen thuis", onderstreept Lybaert. “Mijn ouders gebruikten het bijvoorbeeld bij de zoektocht naar de juiste kachel.” Op vraag van middelbare scholen werd het onderzoek ook naar hen uitgebreid.

Ten slotte geeft Lybaert nog mee dat ze zich volledig aansluit bij de oproep van virologen en experten om dergelijke monitoring van CO2 in klaslokalen te verplichten. “Zelfs in kapperszaken, horecazaken en wachtkamers van vaccinatiecentra is dat een optie. Ook na de vaccinatie moeten we iedereen motiveren om te blijven verluchten.” 

Scholen die willen deelnemen worden uitgenodigd om contact op te nemen met Filip Mennes via https://praktijkgerichtonderzoek.odisee.be/?q=medewerkers/filip-mennes  of filip.mennes@odisee.be. Hij coördineert het BurgerSTEM onderzoek.

Wil meer wil weten over Coronapauzes kan ook het educatief filmpje bekijken dat door Fluxlab werd opgenomen, of de uitgebreide informatiefiche downloaden met praktische tips voor jong en oud.